Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2015
Öğrenci: MERVE KALE
Danışman: YÜCEL GELİŞLİ
Özet:İnsanın sahip olduğu üstün niteliklerin sistematik bir bütününü oluşturan değerler, toplumu bir arada tutan öğelerdir. Değerler nesilden nesile aktarılarak toplumun devamlılığında da önemli bir rol oynar. Değerlerin bir diğer önemli boyutu ise, bireylerin tutumlarını, davranışlarını, yaşantılarını ve bakış açılarını etkileyerek toplumsal hayatın şekillenmesinde oynadıkları roldür. Değerlerin toplumsal açıdan önemli işlevlerinin olması nedeniyle bu değerlerin bireylere kazandırılması yani değerler eğitimi de önemli bir konu olmaktadır. Eğitimin temel hedefi sadece akademik başarısı yüksek bireyler yetiştirmek değil; ahlâki açıdan da gelişmiş bireyler yetiştirmek olmalıdır. Günümüz toplumlarındaki ahlâki çöküntü ile birlikte değerler eğitiminin önemi daha da artmaktadır. Toplumsal yaşamda gözlemlediğimiz ahlaki çöküntüye bakıldığında, formal eğitimin bireylerin değerler eğitiminde yetersiz kaldığı düşünülmektedir. Son dönemlerde değerlere yönelik araştırmaların artması da bu konudaki yetersizliğin bir göstergesidir. Türk eğitim sisteminin tarihsel süreç içindeki gelişimine bakıldığında değerler eğitimine gereken önemin verilmediği görülmektedir. Türkiye'de, 2003 yılından itibaren değerler eğitimi başlığı programlarda doğrudan yer almıştır. Bu durum değerler eğitimi konusunda geç kalmış olumlu gelişmelerden biridir. 18. Milli Eğitim Şurasında alınan kararlarla oluşturulan Eğitimde 2023 Vizyonu' başlığı ile Değerler Eğitimi' çalışmaları sürdürülmektedir. İlköğretimin eğitimin temeli olduğunu ve karakter gelişiminin aileden sonra bu dönemde geliştiği düşünüldüğünde, bu çalışmalar daha büyük bir önem arz etmektedir. Bu çalışmada 1948 yılından günümüze kadar öğretim programları kapsamında hazırlanan Hayat Bilgisi ders kitaplarındaki değerler incelenmiştir. Başka bir ifadeyle tarihsel süreç boyunca öğretim programlarında meydana gelen değişimler ile birlikte değerlerin, eğitim-öğretim sürecine ne derece yansıdığı ele alınmaktadır. Çalışma, Türkiye'de ders kitaplarında değerler eğitiminin hangi konularda eksikleri olduğunun belirlenmesi açısından da önem taşımaktadır. Ayrıca bu dönemlere ait ders kitaplarının incelenmesinin Türkiye'de değerler eğitimi hakkında literatürde yapılan tartışmalara da katkı sağlaması beklenmektedir. Bu çerçevede çalışmada ilkokullarda verilen değerler eğitimine odaklanılmıştır. Çalışmanın temel amacı değerlerin öğretildiği ana derslerinden biri olan Hayat Bilgisi Ders Kitaplarında değerlerin nasıl ele alındığının belirlenmesidir. Araştırma 1948, 1968, 1998 ve 2005/2009 Hayat Bilgisi Ders Programlarına uygun olarak hazırlanan programlardan 2'şer adet olmak üzere toplam 8 adet 2. ve 3. sınıf Hayat Bilgisi Ders Kitapları ile sınırlandırılmıştır. Kitaplarda incelenen değerler, literatür taraması, yapılan araştırmalar ve eğitim, felsefe, sosyoloji ve din bilimleri alanındaki eğitimciler ile yapılan görüşmeler ışığında belirlenmiş olup, 2005/2009 Hayat Bilgisi Öğretim Programında yer alan kişisel becerileri de kapsamıştır. Belirlenen değer sınıflandırmaları demokratik, çalışma-iş, bilimsel, kişisel, sosyal ve milli olmak üzere altı temel grupta toplanmış ve elli alt değer boyutundan oluşmuştur. Kitaplardaki değerler içerik analizi yoluyla taranarak, yüzde ve frekans tabloları çıkarılarak yorumlanmıştır. Araştırmanın temel sonuçlarından biri Hayat Bilgisi ders kitaplarında değerlerin genel olarak örtük kapsamda verildiğidir. Bir diğeri; 1948 programına ait kitaplarda bilimsel değerler, 1968 programına ait kitaplarda sosyal değerler, 1998 programına ait kitaplarda milli değerler ve 2005/2009 programına ait kitaplarda sosyal ve bilimsel değerler en yüksek oranlarda yer alırken; demokratik değer grubunun tüm kitaplarda en düşük oranlarda yer almasıdır. Program dönemlerine bakıldığında ise; 1948 programına uygun olarak hazırlanan ders kitaplarında demokratik, milli ve çalışma-iş değerleri kişisel, bilimsel ve sosyal değerlere göre daha az oranlarda yer almıştır. 1968 programına uygun olarak hazırlanan ders kitaplarında demokratik, bilimsel ve çalışma-iş değerleri; sosyal, kişisel ve milli değerlere göre daha az oranlarda bulunmuştur. 1998 programına uygun olarak hazırlanan ders kitaplarında ise demokratik ve çalışma-iş değerlerinin; sosyal ve milli değerlere göre daha az oranlarda yer aldığı görülmüş ve son dönem olan 2005/2009 programına uygun olarak hazırlanan ders kitaplarında demokratik, çalışma-iş ve milli değerler; sosyal, bilimsel ve kişisel değerlere göre daha az oranlarda bulunmuştur. Değer gruplarına bakıldığında; kişisel değerler arasında alçakgönüllülük (tevazu); sosyal değerler arasında ahlâklı/erdemli olmak; milli değerlerden dil ve din; demokratik değerlerden kibar olmak; çalışma-iş değerlerinden azimli olmak ve girişimci olmak; bilimsel değerlerden merak duymanın diğer değerlere oranla daha düşük oranlarda yer alan değerler olduğu görülmüştür. Sonuç olarak Türkiye'de değerlerin öğrencilere kazandırılmasında Hayat Bilgisi ders kitaplarında değerlerin somut olarak ele alınmasına ihtiyaç vardır. Ahlâklı /erdemli olmak, sorumluluk sahibi olmak, güvenilir olmak, doğruluk, dürüstlük, sevgi, saygı, girişimci olmak, çevreyi koruma, fedakâr olmak, din, dil, barış ve alçakgönüllülük gibi değerlerin geliştirilmesi daha düzenli bir toplumsal yaşam açısından faydalı olacaktır.