Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Nurhan ARIK AŞCİ
Danışman: Saliha Çetinyokuş
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:
İklim değişikliğine bağlı doğa olaylarının sayısının ve şiddetinin artmasıyla afetlerin tetiklediği proses kazaları önem kazanmaktadır. Doğal afetler, kimyasal tesis veya petrol ve gaz boru hatlarında bütünlük kaybı meydana getirerek tehlikeli kimyasalların salımına yol açmakta; can, mal ve çevre kayıplarına neden olan yangın, patlama, toksik yayılım ile sonuçlanmaktadır. Bu tez çalışmasında, iklim değişikliğinin proses kazalarına etkilerinin risk analizi amaçlanmış buna yönelik bir metodoloji önerisi getirilmiştir. Öncelikle, 2008 2023 yılları arasında meydana gelen proses kazaları veri tabanları (eNatech, EM-DAT) üzerinden analiz edilmiş, proses kazalarını en çok tetikleyen doğal afet türleri ve proses ekipmanlarının kırılganlığı değerlendirilmiştir. Ardından, öne çıkan doğal afet türü ve proses ekipmanlarını barındıran, risk analizi çalışmaları yürütülecek il ve kuruluş seçimleri yapılmıştır. Son aşamada, hasar analizi, olay ağacı ve sonuç analizi üzerinden risk analizi gerçekleştirilmiştir. Önerilen metodolojinin saha uygulaması da yapılmıştır. Ön analizler ile iklim değişikliğine bağlı sel/taşkın olaylarının proses kazalarında öne çıktığı, atmosferik depolama tanklarının en kırılgan ekipman olduğu tespit edilmiştir. Ülkemiz sel afet haritası, mevzuat kapsamındaki endüstriyel kuruluş lokasyonları ile kırılgan ekipmanlar dikkate alınarak İzmir ilindeki örnek bir kuruluşta uygulama yapılmıştır. Örnek kuruluştaki atmosferik benzin tankı, hasar analizlerinden kritik doluluk oranı (CFL: %27); kırılganlık (ψ: %36) ve bütünlük kaybı meydana gelme frekansı (f LOC: 7.1x10 -4 /yıl) ile sel/taşkına karşı en riskli bulunmuştur. Olay ağacı analizlerinde bu tank için toksik yayılım, jet yangını, parlama yangını ve buhar bulutu patlaması kaza olasılığı sırasıyla 7.09x10 -7 /yıl, 4.03x10 7 /yıl, 3,44x10 -5 /yıl ve 2.11x10 - 5 /yıl olarak belirlenmiştir. Örnek kuruluş mevzuat eşik değerini (10-4/yıl) karşılamıştır, ilave önem gerekmediği tespit edilmiştir. Sonuç analizi ile benzin tankı için 301,8 m’ lik ölümcül etkilerin görülebileceği (termal radyasyon=40kW/m2) etki çapı hesaplanmıştır. Kuruluş içi domino etkilerinin yaşanabileceği tespit edilmiştir. Kaza olasılığı düşük olmasına rağmen yüksek şiddet etkileri, bu tür proses kazalarına hazırlığın önemini bir kez daha göstermiştir.
Anahtar Kelimeler : İklim değişikliği, proses kazaları, Natech, risk analizi