Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2022
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Ersoy ÇARKIT
Danışman: Feride Bacanlı
Özet:
Bu araştırmanın temel amacı, üniversite öğrencilerinin kariyer hedefi öz yetkinliği, mesleki sonuç beklentileri, kariyer hedeflerine ilerlemede önemli kişilerden alınan geri bildirimleri, kariyer hedef tutarsızlıkları ve pozitif duygulanım eğilimleri arasındaki ilişkileri ve bu değişkenlerin kariyer distresi ile yaşam doyumu üzerindeki etkilerini Sosyal Bilişsel Kariyer Kuramı (SBKK) İyi Oluş Modeli’ne dayanarak test etmektir. Ayrıca bu araştırmada; i) Kariyer Sürecinde Önemli Diğerlerinden Geri Bildirim Ölçeği’ni (KSÖDGBÖ) Türk üniversite öğrencilerine uyarlamak ve; ii) Türk üniversite öğrencileri için Kariyer Hedefi Öz Yetkinlik Ölçeği (KHÖYÖ) geliştirmek amaçlanmıştır. Araştırmanın verileri, kolay ulaşılabilir örnekleme yöntemi kullanılarak üniversite öğrencilerinden toplanmıştır. Bu araştırma altı çalışma grubu üzerinde yürütülmüştür. Birinci çalışma grubu (n = 363; 237 kadın, 126 erkek) üniversite öğrencisinden oluşmaktadır. Bu öğrencilerin verilerine KSÖDGBÖ’nün yapı geçerliği için doğrulayıcı faktör analizi (DFA) uygulanmıştır. Sonuçlar, orijinal ölçeğin 8 maddeli tek faktörlü yapısının Türk üniversite öğrencileri örneklemi için geçerli olduğunu göstermiştir. İkinci çalışma grubundan (n = 356; 259 kadın, 97 erkek üniversite öğrencisi) toplanan verilerle KSÖDGBÖ’nün eş zamanlı geçerliği test edilmiştir. KSÖDGBÖ’nün kariyer hedefi geri bildirimi ile pozitif ve anlamlı, önemli diğerlerinden algılanan sosyal destek ile negatif ve anlamlı ilişkiler göstermesi ölçeğin eş zamanlı geçerliğini desteklemiştir. Üçüncü çalışma grubundan (n = 409; 286 kadın, 123 erkek üniversite öğrencisi) toplanan verilere KHÖYÖ’nün faktör yapısını belirlemek için açıklayıcı faktör analizi uygulanmıştır. Analiz sonuçları, KHÖYÖ’nün 22 maddeli ve dört faktörlü (kariyer planlama, kararlı olma, kariyer araştırma ve baş etme) yapıya sahip olduğunu göstermiştir. Bu yapıyı doğrulamak için dördüncü çalışma grubundan (n = 323; 228 kadın, 95 erkek üniversite öğrencisi) toplanan verilere DFA uygulanmıştır. DFA sonuçları KHÖYÖ’nün dört faktörlü yapısını doğrulamıştır. Ayrıca KHÖYÖ’nün eş zamanlı geçerliği için, Kariyer Kararı Yetkinlik Beklentisi Ölçeği Kısa Formu ve Kariyer Uyum Yetenekleri Ölçeği Kısa Formu puanları arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Bu ölçeklerin puanları arasındaki pozitif ve anlamlı ilişkiler KHÖYÖ’nün eş zamanlı geçerliğini desteklemiştir. Beşinci çalışma grubundan (n = 54; 40 kadın, 14 erkek üniversite öğrencisi) 21 gün ara ile toplanan verilerle test tekrar test tekniği kullanılarak KHÖYÖ’nün kararlılık katsayısı belirlenmiştir. Üniversite öğrencilerinin kariyer hedefi öz yetkinliği, mesleki sonuç beklentileri, kariyer hedeflerine ilerlemede önemli diğerlerinden aldıkları geri bildirimleri, kariyer hedef tutarsızlıkları ve pozitif duygulanım eğilimleri arasındaki ilişkileri ve bu değişkenlerin kariyer distresi ile yaşam doyumu üzerindeki etkileri yapısal eşitlik modeli kullanarak incelenmiştir. SBKK İyi Oluş Modeli çerçevesinde oluşturulan hipotez modeli test etmek için altıncı çalışma grubundan (n = 634; 389 kadın, 245 erkek üniversite öğrencisi) toplanan veriler kullanılmıştır. Araştırma bulguları hipotez modelin verilerle iyi uyum sağladığını göstermiştir. Bu model kariyer distresine ilişkin varyansın %65,6’sını, yaşam doyumuna ilişkin varyansın ise %24,9’unu açıklamıştır. Araştırma bulguları, kariyer hedefi öz yetkinliği, mesleki sonuç beklentileri, kariyer hedeflerine ilerlemede önemli kişilerden alınan geri bildirimleri, kariyer hedef tutarsızlıkları ve pozitif duygulanım eğilimlerinin üniversite öğrencilerinin kariyer distresi ve yaşam doyumu üzerinde önemli bir rol oynadığını göstermiştir. Araştırmanın bulguları teorik görüşler ve önceki araştırma bulgularına dayanılarak tartışılmıştır. Araştırma sonuçlarına dayanılarak, gelecekte kariyer psikolojik danışmanlığı ve rehberliği alanında yapılabilecek teorik ve uygulamalı araştırmalar için öneriler sunulmuştur.
| Anahtar Kelimeler : Sosyal Bilişsel Kariyer Kuramı İyi Oluş Modeli, Kariyer Hedefi Öz Yetkinliği, Kariyer Hedefi Geri Bildirimi, Kariyer Distresi, Kariyer Gelişimi, Yaşam Doyumu, İyi Oluş |