Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Hatice Kübra ARIKAN
Danışman: Dilek Akbulut
Özet:
Bu tez çalışmasında, Anadolu ayak giyim kültürünün önemli bir parçası olan Kahramanmaraş yemenisi ve zanaatının sürdürülebilirliğini ürün ve üretim bağlamında yeni ürün geliştirme sürecinde katılımcı ve işbirlikçi tasarım yoluyla incelenmiştir. Araştırmacı, Kahramanmaraş yemeni zanaatının sürdürülebilirlik çalışma başlıklarını belirlemek amacıyla literatür taraması ve Kahramanmaraş’ta ve çevre ilde bu zanaatı gerçekleştiren zanaatkarlar ile yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirmiştir. Daha sonra, ürün ve üretim bağlamında sürdürülebilirlik çalışmalarında uygulanabilecek tasarım müdahale başlıklarının belirlenebilmesi için araştırmacının aracı-gözlemci olarak yer aldığı iki keşif çalışması gerçekleştirilmiştir. Sonrasında üniversitelerin endüstriyel tasarım, tekstil ve moda tasarımı ve geleneksel el sanatları bölümlerinden lisansüstü öğrencileri veya mezunlarından teşkil, iki farklı tip grupta (karma ve homojen) geçekleştirilen çalıştay, pandemi süreci nedeniyle sanal platformda düzenlenmiştir. Çalıştay video kaydı, ürün eskiz çalışmaları, alan notları ve fotoğrafları ile belgelenmiştir. Çalıştayda, her grubun sanal atölye çalışması, kendi süreci içerisinde süreç ve sonuç ürün olarak değerlendirilmiştir. Her bir grup çalıştayında mevcut Kahramanmaraş yemenisinin özgün değeri içerisinde; görsel niteliği olarak estetik değeri, kullanım dâhilinde işlevsel değeri, malzemeye dair yapılabilecek yenilikler, üretim sürecinde alet ve edevata dair yenilik ve belirli kullanıcı kitleleri için özelleştirilmiş yemeniler olarak sürdürülebilir tasarım hususları sorgulanarak yeni yemenilerin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Çalıştay kapsamında tasarımcı olan araştırmacı, katılımcıların, zanaatkârın üretim sürecine uygun yeni ürün geliştirme sürecinde eylemin kolaylaştırılmasını, kolektif çalışmayı destekleyen ve zanaatkarın sonuç ürünün prototip süreci gerçekleştirmesinde aracı olduğu bir süreci tasarlamıştır. Çalışma kapsamında Kahramanmaraş yemeni zanaatı özelinde zanaat üretimi geçekleştirilen uygulamalar sonucunda, geleneksel ayak giyim ürünleri üretimlerini katılımcı, zanaatkâr ve tasarımcı işbirliğinde ürün geliştirme süreçlerinde kullanabilecekleri müdahale metodolojisi sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler : Zanaat, sürdürülebilirlik, katılımcı tasarım, Kahramanmaraş yemenileri, yerel üretim, kültürel sürdürülebilirlik