Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2022
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MELİH AK
Danışman: Cemile Nakış Karamağaralı
Özet:
Su, dünya üzerindeki yaşamın başlangıcından günümüze kadar, canlılığın devamlılığı için en temel unsurlardan biri olmuştur. İnsanoğlu yaşamın kaynağı olan suyu dünyanın varoluş bileşenleri arasında konumlandırmış ve suya gereken önemi vermiştir. Yerleşik hayata geçilmesi ve tarım yapılmaya başlanmasıyla su yaşanılacak yeri belirleyecek düzeyde insanoğlunun hayatında kendine yer bulmuştur. Bütün toplumlar suyu gündelik ihtiyaçlar için kullanmanın ötesinde dinselleştirerek, kutsallaştırarak ona anlamlar yüklemiştir. Tüm bunların yanında su öğesi tarihsel süreç içerisinde mimaride önemli bir tasarım öğesi olarak da karşımıza çıkmaktadır. Türk mimarisinde su elemanı hem İslâm öncesi hem İslâm sonrası dönemlerde önemli yere sahiptir, sıklıkla kubbe ve dört yönü vurgulayan eyvanla birlikte kullanılmıştır. Şamanizm, Tengrizm, Maniheizm, Budizm ve İslamiyet’e inanan Türkler için bu kullanım mikrokozmos felsefesini içeren bir mimari anlayış ortaya çıkarmıştır. Türklerde merkezi mekân kompozisyonuyla birlikte su elemanının kullanımı hem işlevsel hem de simgesel bir kültür öğesi olarak süreklilik göstermiştir. Bu çalışmada öncelikle İslamiyet öncesinde su öğesinin Türkler açısından önemi incelenmiş, mekâna etkileri sorgulanmıştır. Daha sonra ise ilk Türk camileri ile Büyük Selçuklu camilerinde havuz-şadırvan kullanımı incelenmiştir. Son olarak Anadolu Türk cami mimarisinde harimde bulunan havuzun; kökeni, anlamı, mekânın geneline ve merkez vurgusuna etkisi, simgesel değeri, Türk cami mimarisinin gelişimi içerisindeki yeri kapsamlı bir şekilde incelenmiş, plan şemaları üzerinden tartışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Anadolu cami mimarisi, su elemanı, havuz, şadırvan, merkezi mekân