Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Özlem İRİTAŞ
Danışman: Aysel Çağlan Günal
Özet:
Su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı hayatın devamlılığı için elzemdir. Gelecek kuşakların da ihtiyaçlarını karşılayabilmesine olanak sağlayarak suyun sürdürülebilir kullanımı amacıyla, özellikle 90’lı yıllardan sonra entegre su kaynakları yönetimi başta olmak üzere çeşitli yaklaşımlar ortaya konmuştur. Sürdürülebilirliği ölçmek üzere çok sayıda indeks geliştirilmiştir. Bu indekslerde genellikle konunun sadece çevre veya ekonomik yönleri ele alınmıştır. Ancak sürdürülebilirlik ekonomik, çevresel ve sosyal boyutların birlikte ve dengeli şekilde işlemesi ile sağlanabilir. UNESCO tarafından geliştirilen Havza Sürdürülebilirlik İndeksi (WSI); hidroloji, çevre, yaşam şartları ve politika konularını (HELP) mevcut baskılar ve bu baskılara verilen politika yanıtları ile birlikte tek bir toplu göstergede ele almaktadır. WSI, iklim değişikliği de dâhil olmak üzere çeşitli etkiler altında, farklı zaman dilimlerinde ve senaryolarda havza sürdürülebilirliğinin karşılaştırmalı ölçümlerini sağlaması açısından diğer indekslere kıyasla bir avantaj sağlamaktadır. Ayrıca daha sade ve anlaşılabilir olması nedeniyle, havzadaki tüm paydaşlara ve karar vericilere planlama ve karar verme süreçlerinde yardımcı olabilir. Bu tez çalışmasında; WSI’nın Türkiye’de bir entegre havza yönetim aracı olarak kullanmak üzere uygun olup olmadığı araştırılmıştır. Bu amaçla; hem ülkemizin 25 nehir havzası arasında nispeten küçük havzalardan biri olması, hem de mevcut proje sonuçlarının veri olarak kullanılabilmesi nedeniyle Akarçay Havzasında WSI uygulanmıştır. Çalışma sonucunda WSI’ya göre Akarçay Havzası’nın 0,65 değeri ile “orta” sürdürülebilir olduğu belirlenmiştir. Sonuçlar; havzanın sürdürülebilirliğini sağlamak için, karar verici ve politika üreticiler açısından öncelikli olarak havzada kişi başına düşen su miktarının arttırılması, havzanın ortalama 5 Günlük Biyolojik Oksijen İhtiyacı (BOİ5) değerinin azaltılması ve kişi başına düşen Gayrisafi Yurtiçi Hasılanın arttırılması yönünde çalışmalar yapılması gerektiğini ortaya koymaktadır. Çalışma sonuçlarının Akarçay Havzası Nehir Havza Yönetim Planı sonuçları ile uyumlu olduğu tespit edilmiş ve WSI’nın “Politik Yanıt” parametresinde değişiklik yapılarak, ülkemizin diğer havzalarında da benzer çalışmanın tekrarlanması sonrasında bir sürdürülebilirlik indeksi olarak kullanılabileceği değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler : Su sürdürülebilirlik indeksi, entegre havza yönetimi, indikatör, politika, İGE, WSI, Akarçay Havzası