Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: NİLGÜN ALTUN
Danışman: GÜLGÜN ALPAN
Özet:Bu araştırma temel eğitim seviyesindeki derslerin öğretim programlarını ve bu programlara uygun olarak yazılan ders kitaplarını dijital okuryazarlık bağlamında incelemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu amaç doğrultusunda; dijital okuryazarlık bağlamında incelenen temel eğitim programlarının (bağlam, kazanım, eğitim durumları, ölçme-değerlendirme boyutlarında) durumu, temel eğitim ders kitaplarının durumu ve temel eğitim programlarında yer alan dijital okuryazarlık kazanımlarının ders kitaplarına yansıması tespit edilmeye çalışılmıştır. Nitel araştırma deseni benimsenen araştırmada veri toplama tekniği olarak doküman analizi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu; Türkiye’de Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yayınlanan temel eğitim seviyesindeki Türkçe, Matematik, Fen Bilimleri, Sosyal Bilgiler ve Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programları ile İlkokul Türkçe 1, 2, 3 ve 4 Ders Kitabı; İlkokul Matematik 1, 2, 3 ve 4 Ders Kitabı; İlkokul Fen Bilimleri 3 ve 4 Ders Kitabı; İlkokul Sosyal Bilgiler 4 Ders Kitabı; İlkokul Hayat Bilgisi 1, 2 ve 3 Ders Kitabı; Ortaokul Türkçe 5, 6, 7 ve 8 Ders Kitabı; Ortaokul Matematik 5, 6, 7 ve 8 Ders Kitabı; Ortaokul Fen Bilimleri 5, 6, 7 ve 8 Ders Kitabı; Ortaokul Sosyal Bilgiler 5, 6 ve 7 Ders Kitabı oluşturmaktadır. Toplam 5 Öğretim Programı ve 29 ders kitabı araştırmaya dâhil edilmiştir. İncelenen öğretim programları ve ders kitaplarının seçiminde ilkokul ve ortaokullarda haftada en az 3 ders saati okutulan temel dersler olmasına dikkat edilmiştir. Bu araştırmada veriler nitel araştırma ve doküman incelemede kullanılan içerik analizi ile çözümlenmiştir. Verilerin analizinde araştırmanın alt amaçlarının sırası gözetilmiştir. Araştırmanın temel kategorilerini vii Türkçe, Matematik, Fen Bilimleri, Sosyal Bilgiler ve Hayat Bilgisi dersleri oluşturmuştur. Analiz birimi olarak “kelimeler ve ilgili paragraflar” belirlenmiştir. İlgili kategorilerde ders kitaplarında uzman görüşü alınarak belirlenen analiz birimi kelimeler aranmıştır; öğretim programları ise bağlam, kazanım, eğitim durumları ve ölçme-değerlendirme boyutlarına ayrılmış ve bu boyutlar dijital okuryazarlık becerisi bakımından incelenmiştir. Son olarak öğretim programlarında önceden tespit edilen kazanımların ders kitaplarına yansıması ele alınmıştır. Bu aşamada önceden tespit edilen kazanımın ders kitabında nasıl işlendiğini incelemek için kodlar (hikâyeleştirme, paragraf, bilgi notu, görsel materyal, etkinlik) oluşturulmuş böylelikle söz konusu kazanımın ders kitabında ne şekilde, ne kadar yer aldığı ortaya çıkarılmıştır. Elde edilen veriler tablolar halinde düzenlenmiş, değerlendirmeler doğrudan alıntılarla ve ekran görüntüleriyle desteklenmiştir. Araştırma sonucuna göre Türkçe, Matematik, Fen Bilimleri, Sosyal Bilgiler ve Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programlarının bağlam boyutunda dijital okuryazarlığın “dijital yetkinlik” olarak yer aldığı; kazanım boyutunda ele alınan öğretim programlarının tamamında doğrudan ve/veya dolaylı olarak dijital okuryazarlık beceriyle ilgili kazanımların bulunduğu, Türkçe ve Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda diğer öğretim programlarına göre dijital okuryazarlığa yönelik daha fazla kazanıma yer verildiği, Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı’nda her sınıf seviyesinde düzenli olarak dijital okuryazarlık becerisini içeren kazanımların bulunduğu ayrıca Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı dijital okuryazarlık bağlamında en az kazanımın yer aldığı öğretim programı olduğu tespit edilmiştir.Fen Bilimleri, Türkçe ve Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı eğitim durumları boyutunda dijital okuryazarlık becerisine yer verildiği ancak Matematik ve Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı’nda dijital okuryazarlıkla ilgili herhangi bir veriye rastlanılmadığı ortaya çıkmıştır. Ölçme-değerlendirme boyutundaise doğrudan veya dolaylı olarak dijital okuryazarlığa ilişkin herhangi bir bulguya ulaşılmamıştır. Ders kitaplarının dijital okuryazarlık bakımından incelendiği araştırma sonuçlarına göre Sosyal Bilgiler ders kitaplarının diğer ders kitaplarına göre dijital okuryazarlık becerisi bakımından iyi olduğu, dijital okuryazarlık becerisinin işlenmesi bakımından Sosyal Bilgiler ders kitaplarından sonra Türkçe ders kitaplarının geldiği; Fen Bilimleri ders kitaplarında her sınıf seviyesinde analiz birimi kelimeler ışığında dijital okuryazarlık becerisine değinildiği, Matematik ders kitaplarının ise analiz birimi kelimelerin en az ele alındığı kitaplar olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca dijital okuryazarlık becerisiyle ilgili ders kitaplarında en fazla “bilgisayar” ve “internet” kelimelerinin kullanıldığı, “internet haberi”, “tablet”, “sosyal medya” ve “e-posta” kelimelerinin de sık geçen kelimeler arasında yer aldığı belirlenmiştir.Matematik Dersi Öğretim Programı hariç Türkçe, Sosyal Bilgiler, Hayat Bilgisi ve Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı’nda dijital okuryazarlıkla ilgili yer alan kazanımların ders kitaplarına yansıtıldığı tespit edilmiştir. Genel olarak dijital okuryazarlık becerisi kazanımlarının ders kitaplarına daha çok görsel materyal kullanımı ve etkinlik olarak yansıtıldığı, bilgilendirici paragrafların da söz konusu kazanımların ders kitaplarına yansıtılmasında sıklıkla kullanıldığı, bununla beraber bilinçli-güvenli internet kullanımına çok fazla yer verilmediği sonucuna ulaşılmıştır.