Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Tamer SARI
Danışman: Bülent Çelik
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:
Hava kalitesi olumsuz olarak genellikle insan kaynaklı ısınma, sanayi ve ulaşımdan kaynaklanmaktadır. Bunların dışında çarpık kentleşme, bina ve nüfus yoğunluğu, yağış, rüzgâr, sıcaklık, nem gibi meteorolojik gibi diğer etkenler de hava kalitesinin azalmasına katkıda bulunmaktadır. Türkiye’deki illerin hava kalitesinin ölçülmesinde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na bağlı ülke genelinde 360 adet hava izleme istasyonu verileri kullanılmaktadır. Partiküler Madde; doğal ve antropojenik faaliyetler sonucu havada askıda bulunan partiküllerin çeşitli ve kompleks karışımıdır. Partiküler maddenin esas kaynakları fabrikalar, enerji tesisleri, yakma tesisleri, inşaat faaliyetleri, yangınlar ve rüzgârdır. Kükürt Dioksit; ana kaynağı yağ, kömür ve linyitin yakılmasıdır. Kükürt Dioksit parametresi sırası ile ısınma, sanayi ve trafik bölgeleri ile oluşan bir kirleticidir. Çalışmada veri madenciliği yöntemlerinden biri olan kümeleme analizi yapılmıştır. Kümeleme analizinde 2016-2022 yılına ait veriler kullanılarak illere ait hava izleme istasyonlarından elde edilen yıllık ortalama PM10 ve SO2 değerleri kullanılarak kümelenmiştir. Kümeleme yöntemlerinden hiyerarşik kümeleme yöntemi olan Ward Yöntemi ile uzaklık ölçüsü olarak da Öklid uzaklığı kullanılmıştır. Yıllara göre her yıl 6 küme oluşmuştur. İlgili analizlerin yapılmasında R programı kullanılmıştır. Çalışmada her il için farklı yıllardaki yağış miktarı, rüzgar seviyesi, sıcaklık, nem gibi hava kalitesini etkileyen parametreleri kontrol etme imkanı bulunmamaktadır. Bu durum çalışmanın kısıtlılığı olarak değerlendirilebilir. Fakat çalışmamız illerin genel durumunu yansıtmak, bütünü görmek adına değerlidir. Benzer hava kirliliğine sahip iller tespit edilmiştir. Yıldan yıla oluşan kümeler farklılık göstermiştir. Bu farklılıkların oluşmasında nüfus, sanayi tesisi, araç sayısı, inşaat alanları gibi değişkenlerin kirletici etkisi irdelenmiştir. Elde edilen analiz sonuçları çalışmamız içerisinde değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler : Partiküler madde (PM10), kükürt dioksit (SO2), kümeleme analizi,
hava kalitesi izleme istasyonu