Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2015
Öğrenci: KERİME BAL AÇIKGÖZ
Danışman: MEHMET KARA
Özet:Günümüzde Bulgaristanzda 750 bin ile 1 milyon arasında Türk yaşamaktadır. Türklerin en yoğun yaşadığı Batı Trakya ülkesi olan Bulgaristanzda pek çok Türk, son 50 yılda birçok sorun yaşamış ve yaşamaya devam etmektedir. Bu sorunların en önemlisi, Bulgaristanzda doğup büyümüş Türk çocuklarının ve gençlerinin eğitim-kültür sorunlarıdır. Bulgaristanzdaki Türkçe dersleri, 1999zdan bu yana zorunlu olarak 1. sınıftan 12. sınıfa kadar ana dili eğitimi şeklinde düzenlense de dil ve kültür sorunları hâlen tam olarak çözülememiştir. Resmî vasıtalarla verilen eğitimin yetersizliği, alternatif dil ve kültür araçlarını gündeme getirmektedir. Bu tez çalışmasında, Bulgaristanzda yaşayan Türk çocuk ve gençler için çıkarılmış Mozaik dergisinin, 1-40 arası sayılarının, Türk çocuk ve gençlerine Türkçe eğitimi ve kültür aktarımı açısından katkıları incelenmiştir. Amaç, Mozaik dergisini bilimsel ölçütler ışığında inceleyerek derginin Türkçe ve Türk kültürünün kazanılmasına katkılarını ortaya koymak, varsa eksiklerini tespit etmek ve bu tür yayınların yaygınlaşmasına vesile olmaktır. Çalışma, 5 ana bölümden oluşmaktadır: I. Bölümde; Bulgaristan Türklerinin demografik özellikleri, göçleri, çocuk ve gençlerin eğitim sorunları üzerinde durulmuştur. II. Bölümde, Bulgaristan Türkleri ve dergi inceleme ölçütleri ile ilgili alan araştırmalarına yer verilmiştir. Ölçme araçları, kullanılacak yöntemler III. Bölümde belirtilmiştir. Dergi incelemesi, çalışmanın IV. Bölümünde yer almaktadır. Bu bölüm, Süreli Yayınlarda İç Yapı Unsurları, İnceleme ve Süreli Yayınlarda Dış Yapı Unsurları olarak üç aşamadan oluşmaktadır. Süreli Yayınlarda İç Yapı Unsurları başlığı altında, Tema, Konu, Türkçe Eğitimi ve Kültür Aktarımı, Dil, Üslup ve Anlatım, Kahramanlar ve Plan konuları bulunmaktadır. Dış Yapı Unsurları ise on beş başlık altında toplanmıştır. Bunlar: Boyut, Kapak, Kâğıt ve Kâğıdın Gramajı, Doku, Yoğunluk, Yüzey, Yüzey Rengi, Forma ve Forma Sayısı, Cilt ve Ciltleme, Tipografi, Yazı Karakteri, Yazı Boyutu, Renk, Boşluklar, Görsel Tasarım dır. Özellikle Dış Yapı Unsurlarıznın belirlenmesinde Talim Terbiye Kuruluznun ders kitabı inceleme ölçütleri baz alınmıştır. Hazırladığımız çalışmanın son bölümü, elde edilen sonuç ve önerilere ayrılmıştır. Çalışma öncesinde derginin ilk 50 sayısına ulaşılmıştır. İncelemede, 2007-2012 yılları arasında çıkarılan bu 50 sayının ilk 40 sayısı kullanılmıştır. Çünkü son sayılar, öncekilerin tekrarı ve takibi niteliğinde olup bunların tezde yer kaplayarak yoğunluk yaratacağı görülmüştür. İç ve dış yapı unsurları bakımından ele alınan bu 40 sayının incelenmesinde, MEB İlköğretim Türkçe Dersi Öğretim Programı ve Yurt Dışındaki Türk Çocukları İçin Türkçe ve Türk Kültürü Öğretim Programızndaki (YDTÇTTÖP) kazanımlardan sık sık yararlanılmıştır. Derginin iç yapı incelemelerine, tema ve konuların taranması, tasnif edilmesi ve bunların MEB Türkçe dersi tema ve konuları, YDTÇTTÖP öğrenme alanlarıyla karşılaştırılması ile başlanmıştır. Bu karşılaştırmalar sonucunda elde edilen veriler, tablolar hâlinde özetlenmiştir. Dergide yer alan bütün metinler ve bunların konuları, iki noktanın ardından hemen belirtilmiş, bunların MEB Türkçe dersi metinleri ile ilişkilendirilmesi yapılmıştır. Dergideki tüm metinler, Türkçe eğitimi ve Türk kültürüne katkı sağlaması bakımından MEB Türkçe dersi (6, 7, 8) ve YDTÇTTKÖP (1-10) kazanımları ile karşılaştırılarak ortaklıklar belirlenmiştir. Metinlerde kullanılan dil, üslup ve anlatım özellikleri, hedef kitlenin okuma, anlama, kelime dağarcığı ve ilgi seviyesine hitap etme yönünden MEBzin İlköğretim Türkçe 6-8 Öğretim Programı ve Kılavuzu ile Talim Terbiye Kurulu ders kitabı inceleme kriterleri esas alınarak değerlendirilmeye çalışılmıştır. Öyküleyici metinlerde sunulan kahramanların, eğitsel yönleri değerlendirilmiş ve dergi plan, düzen, bütünlük ile sayılar arasındaki uyum açısından da incelenerek elde edilen veriler Plan bölümünde sunulmuştur. İç yapı unsurlarının ardından derginin genelinde kullanılan dış yapı özellikleri de Talim Terbiye Kurulu Türkçe Ders Kitabı İnceleme Ölçütlerizne göre incelenerek elde edilen sonuçlar çalışmadaki yerini almıştır. Mozaik dergisinin incelenmesi sonucunda, 1-40 arası sayılarda işlenen tema ve konuların büyük çoğunluğunun, MEB Türkçe dersi konuları ve YDTÇTTKÖP öğrenme alanları ile örtüştüğü görülmüştür. Dergide en çok Birey ve Toplum, Millî Kültür, Sevgi, Duygular temalarının işlendiği, Atatürk, Dünyamız ve Uzay, Kavramlar ve Çağrışımlar gibi bazı temalara daha az yer verildiği tespit edilmiştir. Ele alınan tüm bu temaların Milli Eğitim Bakanlığınca belirlenen zorunlu temalardan olması, bunların bilinçli olarak işlendiği kanaatini doğurmaktadır. Bu durum derginin içeriğine olumlu katkılarda bulunmuştur. İncelemede, Türkçe eğitimi ve Türk kültürünün aktarımı açısından elde edilen veriler şunlardır: Dergi, kapağından son sayfasına kadar pek çok dil ve kültür konusuna dikkat çekmektedir. Metinlerin pek çoğu hedef kitlenin okuma, konuşma, dinleme, anlama ve anlatma becerilerini geliştirecek özellikler taşımaktadır. Ancak bilgilendirici metinlerin ağırlıklı olduğu dergide, edebî türlerin dengeli dağıtılmasına ve çeşitliliğine yeterince dikkat edilmemesi, hedef kitleye Türkçe eğitimi ve öğretimi sağlama açısından olumsuz bir durumdur. İncelemelerden elde edilen bir başka özellik ise derginin incelenen 1-40 arası tüm sayılarında Türk dünyası, ata sporları, kültürel karakter özellikleri, dil ve kültür sorunları ile ilgili önemli iletiler verilmiş olmasıdır. Bu iletiler, YDTÇTTKÖP kazanımlarının da pek çoğunu içinde barındırmaktadır. Mozaik dergisinde kullanılan metinlerin dil, üslup ve anlatım bakımından farklılıklar arz ettiği, bu metinlerin çocuk, genç ve yetişkinler olarak farklı seviyelere hitap edebilecek dil özellikleri taşıdığı tespit edilmiştir. Tüm sayılarda, didaktik anlatımın ağır bastığı metinlerin fazla olması, derginin zaman zaman çocuk ve gençlere hitap etmekten uzaklaşmasına neden olmuştur. Metinlerde okuyucuların anlatım becerilerini güçlendirecek dil kalıplarına yer verildiği gibi bazı yazım ve noktalama yanlışlarının da yapıldığı görülmüştür. Yapılan yazım ve noktalama hataları, Dil, Üslup ve Anlatım bölümünün son kısmında koyu renk ile belirtilmiştir. Derginin genelinde diğer sayılar ile uyumlu, bütüncül bir plana göre hareket edildiği görülmüş ancak bölüm başlıklarının adlandırılmasında ve sıralanmasında yer yer değişikliklere de gidildiği fark edilmiştir. Mozaik dergisi dış yapı özellikleri bakımından incelendiğinde, kâğıt, kâğıdın gramajı, doku, yoğunluk, renk gibi özelliklerin hedef kitlenin yaşına ve seviyesine uygun olduğu; ciltleme tekniği olarak tutkallayıp presleme yolunun seçilmesi ve bazı metinlerdeki küçük ve sıkışık yazı boyutu özelliklerinin ise dış yapıda olumsuzluk yarattığı belirlenmiştir. Çocuk ve gençlik dergilerinin incelenmesinde pek çok husus önem kazanmaktadır. Özellikle yurt dışındaki çocuklar söz konusu olduğunda bu hususlar daha da artmaktadır. Bu çalışmada Mozaik dergisi, belli başlı ölçütlere göre incelenmiş ve genel olarak yukarıda belirtilen değerlendirmelere ulaşılmıştır.