Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2018
Öğrenci: ONUR ÖZCAN
Danışman: PERİHAN YALÇIN
Özet:Yazınsal çeviri incelemesinde tiyatro çevirileri, yapılan incelemelerin ve eleştirilerin yetersizliğinden dolayı roman ve şiir gibi diğer yazın türlerine nazaran ikinci planda kalmıştır. 20. yüzyılda gelişen olaylar, tiyatronun özelliklerini değiştirdiği gibi çeviri alanında yapılan çalışmaları da hızlandırmıştır. Sahne ve sözel ifade gibi özelliklere sahip olmasıyla diğer yazın türlerinden ayrılan tiyatro, oyunlarının çeviri işlemi sırasında çevirmenlerin daha dikkatli olmasını ve bu özelliklerin hedef dilde de kullanmasını gerektirir. Geçmişte olduğu gibi günümüzde de yapılan tiyatro çevirilerinde bu özellikler göz ardı edilmektedir. Türkiye'de ve dünyada halen tartışılan bu duruma, çeviribilim alanında geliştirilen kuram ve stratejilerle birlikte bir bakış açısı getirmek gerekmektedir. Bu çalışma da, 20. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkan ve her türlü çeviri işlemlerini ele almaya uygun bir kuram olan Yorumlayıcı Çeviri Kuramı'ndan yola çıkarak yine aynı döneme tiyatronun geleneksel kurallarını yıkan ve en büyük değişikliği tiyatronun dilinde yapan absürd tiyatro öncülerinden Eugène Ionesco'nun tiyatro oyunlarını incelemeyi amaçlamaktadır. Ionesco'nun tiyatro oyunlarının sahip olduğu dil oyunu, ses oyunu, anlamsız ifadeler, tekrarlamalar gibi dil özelliklerini anlamak başlı başına bir sorunsaldır. Bunun için, gerçekten yazarın hayatı ve edebi görüşüne hakim olmak gerekmektedir. Aynı şekilde oyunlarını çevirecek çevirmenlerin de, dil ve dil dışı becerilerinin yanı sıra gerçekten Ionesco'nun tiyatro anlayışı hakkında fikir sahibi olması gerekir. Bu yüzden, çevirmen merkezli bir kuram olan Yorumlayıcı Çeviri Kuramı, çevirmenin çeviri sürecini ele alma aşamalarını, anlam, anlama, sözcüklerden sıyırma ve yeniden ifade etme başlıklarında toplar. Ayrıca, tüm kuramlarda olduğu gibi çevirmenin kararlarının da eşdeğerliği ve uygunluğunu tartışır. Bu kapsamda, tiyatronun başta dil olmak üzere tüm iletişim özelliklerini en üst seviyede kullanan Ionesco'nun oyunları, tiyatro çevirilerinin kuramsal açıdan incelenerek bu alana katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Çalışmanın ana fikrini kuvvetlendirmek için, son bölümde iki uygulama yer almaktadır. Bunların birinde, Ionesco'nun bugüne kadar Türkçeye çevrilen oyunları dil oyunu, anlamsızlık ve tekrarlamalar başlıkları altında incelenerek bir ya da birden fazla çevirmenin çeviri kararları örneklemler halinde verilmiştir. Daha sonra Yorumlayıcı Çeviri Kuramı aşamaları çerçevesinde yorumlanmıştır. Böylelikle elli yıl gibi bir süreyi kapsayan tiyatro oyunu çevirisi süreçlerine kuramsal bir bakış açısı getirilmeye çalışılmıştır. Diğer dilde yazarın yerine geçtiği düşünülen çevirmenlerin görüşü de bu çalışmada diğer bir uygulamayla ön plana çıkarılmaktadır. Ionesco'nun oyunlarını Türkçeye çeviren çevirmenlere, çevirmenlik mesleği, yazın türü olarak tiyatro ve tiyatro çevirileri, absürd tiyatro çevirisi, Ionesco'nun oyunlarının çevirisi, başarılı bir tiyatro oyunu çevirisi, Türkiye'de tiyatro çevirisi gibi genel konu başlıkları altında nitel araştırma tekniklerinden görüşme yöntemiyle düşüncelerine danışılmıştır. Daha sonra elde edilen veriler tematik başlıklar altında yorumlanmıştır. Böylesine içinde çevirmenin, karşılaştırmalı çeviri çözümlemelerinin, bir çeviri kuramının ve olağanüstü dil özellikleri barındıran bir tiyatro akımının ve yazarının olduğu bir çalışmanın bundan sonraki alanda yapılacak araştımalara yön vereceği düşünülmektedir. Ayrıca, gerçekten dil ve sahne özelliklerinden dolayı tiyatro çevirisinin çeviri işlemlerinde farklı bir şekilde ele alınması gerektiği açıklığa kavuşturulmaktadır. Bu düşüncelerle birlikte, Yorumlayıcı Çeviri Kuramı çerçevesinde Eugène Ionesco'nun tiyatro oyunlarının Türkçeye çevirilerinin incelenmesi amaçlanmaktadır.