Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ŞİRİN BAHAR CAN
Danışman: Abdullah Hasbenli
Özet:
Bu çalışma, Anadolu Otoyolu’daki (Kahramankazan –Gerede) drenaj yapılarının yarasalar için bariyer etkilerini azaltmada rolü olup olmadığını belirlemek ve Türkiye’de de yapılacak bu tip çalışmalar için ön bilgiler toplamak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Çalışma, 2018 ve 2019 yıllarında otoyol ve altında bulunan 25 drenaj yapısında yapılmıştır. Drenaj yapılarında yarasa aktivitesinin belirlenmesi amacıyla fotokapan, sabit ultrasonik ses kayıt cihazıları kullanılmış, iz ve işaretler araştırılmıştır. Otoyoldaki yarasaların aktivitelerini belirlemek amacıyla mobil ultrasonik ses kayıt cihazı kullanılmıştır. Yarasaların kullanımı açısından drenaj yapılarını değerlendirebilmek amacıyla yapıların ve çevresindeki habitat özellikleri kaydedilmiştir. Bu çalışmalara göre 25 yapıdan 24’ünde yarasa geçişi kaydedilmiştir. Alanda tespit edilen 18 türden 6 tanesi (Myotis nattereri, Myotis emarginatus, Nyctalus noctula, Nyctalus leisleri, Pipistrellus pygmaeus, Rhinolophus euryale) Ankara için, 4 tanesi de (Myotis nattereri, Nyctalus noctula, Pipistrellus pygmaeus, Rhinolophus euryale) Bolu için ilk kez kaydedilmiştir. Drenaj yapılarında en yüksek aktivite Myotis emarginatus ve Pipistellus pipistrellus’a, en düşük aktivite ise Pipistrellus pygmaeus’a aittir. Drenaj yapılarının ebatları ile yarasa aktivitesi arasındaki ilişkiyi belirlemek için Spearman kolerasyon analizi kullanılmış ve buna göre yapı eni yarasa geçişleri için belirleyici faktör olarak bulunmuştur. Drenaj yapılarının giriş görünürlükleri ‘görünmez’ özellikte olanlarda ‘görünür’ olanlara göre aktivite seviyesi oldukça düşüktür. 6 EUNIS habitat tipinin (E1, G1, G3, G5, I1, X18) tamamında yarasa aktivitesi tespit edilmiştir. Potansiyel tünek, beslenme ve gidiş dönüş habitatlarının yarasa aktivitesinde önemli rol oynadığı belirlenmiştir. Yakınında alternatif geçiş yapıları olan yapılarda yarasa aktivite seviyesi oldukça düşük bulunmuştur. Bu bulgular, yarasaların geniş ve görünür olan, çevrede potansiyel tünek habitatları olan ve gidiş/dönüş yapabildikleri kılavuz hatlarla bağlantılı drenaj yapılarını daha fazla tercih ettikleri fikrini vermektedir. Mevcut ve inşa edilecek otoyollarda, özellikle yarasaların yoğun aktivite gösterdiği habitatlar belirlenerek, bu özellikleri taşıyan drenaj yapılarının oluşturulması koruma biyolojisi açısından oldukça önemli olduğu değerlendirimiştir.