Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2018
Öğrenci: FERİDE ŞAHİN
Danışman: SALİH ATEŞ
Özet:Bu çalışmanın amacı, yedinci sınıf öğrencilerinin mantıksal düşünme yetenekleri, alan bağımlı/alan bağımsız bilişsel stilleri, mental kapasiteleri, zihinsel döndürme yetenekleri ve bilimsel okuryazarlık düzeyleri arasındaki olası ilişkileri incelemektir. Bu amaçla, belirtilen değişkenler arasındaki ilişkiyi açıklayan bir model önerilerek, bu model Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM) teknikleri kullanılarak test edilmiştir. Bununla birlikte, öngörülen modelin cinsiyet gruplarında farklılaşıp farklılaşmadığı da incelenmiştir. Araştırmada, bireysel farklılıklar ile ilgili yapılan çalışmalarda sıklıkla kullanılan nedensel- karşılaştırmalı araştırma modeli esas alınmıştır. Araştırmanın ilk bölümünde bilimsel okuryazarlık (BO-S) testinin Türkçeye adaptasyonu yapılmıştır. Adaptasyon çalışması Ankara merkez ilçelerinde öğrenim gören 500 yedinci sınıf öğrencisi ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın ikinci bölümünde, Ankara merkez ilçelerinden seçkisiz tabakalı örnekleme yöntemi ile belirlenen 1000 yedinci sınıf öğrencisine, tüm ölçme araçları uygulanmıştır. Araştırmada kullanılan ölçme araçlarının yapı geçerliği, doğrulayıcı faktör analizi tekniğiyle, güvenirlikleri ise Cronbach iç tutarlılık katsayısı kullanılarak tespit edilmiştir. Yapılan analizler neticesinde, tüm ölçme araçlarının geçerli ve güvenilir bir yapıya sahip olduğu belirlenmiştir. Ölçme araçlarına ilişkin, geçerlik ve güvenirlik incelemelerinden sonra, SPSS-23 paket program kullanılarak ön veri analizi yapılmıştır. Analizlerden sonra toplam 823 yedinci sınıf öğrencisinden oluşan örneklemden elde edilen veriler kullanılarak, araştırmada önerilen teorik model, Mplus 7.0 programı ile YEM teknikleri kullanılarak test edilmiştir. Yapılan analizler neticesinde araştırmada önerilen model desteklenmiştir. Nihai modele göre, yedinci sınıf öğrencilerinin mantıksal düşünme yetenekleri sadece doğrudan; alan bağımlı/alan bağımsız bilişsel stilleri hem doğrudan hem diğer bilişsel değişkenler üzerinden dolaylı olarak; mental kapasiteleri hem doğrudan hem de zihinsel döndürme yeteneği ve mantıksal düşünme yeteneği üzerinden dolaylı olarak; zihinsel döndürme yetenekleri hem doğrudan hem de mantıksal düşünme yeteneği üzerinden dolaylı olarak bilimsel okuryazarlık düzeylerini etkilemektedir. Araştırmada elde edilen nihai model, kız ve erkek öğrencilerin oluşturduğu örneklemler için ayrı ayrı da test edilmiştir. Araştırma sonucunda, yedinci sınıfta okuyan kız öğrencilerin bilimsel okuryazarlık puanlarındaki varyansın %64'ü, erkek öğrencilerin bilimsel okuryazarlık puanlarındaki varyansın %48'i araştırmada yer alan mantıksal düşünme yeteneği, alan bağımlı/alan bağımsız bilişsel stiller, mental kapasite ve zihinsel döndürme yeteneği değişkenleri tarafından açıklanmıştır. Yapılan analiz sonucunda, kız öğrencilerin oluşturduğu örneklemde toplam etkiler söz konusu olduğunda nihai modelde belirtilen etkiler arasında sadece zihinsel döndürme yeteneğinin, mantıksal düşünme yeteneği üzerine olan etkisi, istatistiksel olarak anlamlı bulunmamış, diğer etkiler ise istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Erkek öğrencilerin oluşturduğu örneklemde toplam etkiler söz konusu olduğunda nihai modelde belirtilen tüm etkiler istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Erkek öğrencilerin oluşturduğu örneklemde sadece doğrudan etkiler söz konusu olduğunda alan bağımlı/alan bağımsız bilişsel stillerin bilimsel okuryazarlık üzerine olan etkisinin istatistiksel olarak anlamlı olmadığı bulunmuştur. Son olarak, bu araştırmadan elde edilen bulgular, ilgili alan yazındaki araştırmalar ile karşılaştırılarak, araştırmacılara ve fen eğitimi uygulayıcılarına öneriler sunulmuştur.