Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2013
Öğrenci: DENİZ TONGA
Danışman: HAMZA KELEŞ
Özet:Bu araştırmanın amacı ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin vatandaşlık bilinci düzeylerinin bilişsel, duyuşsal ve davranışsal açından bir değerlendirmesini ortaya koymaktır. Araştırmanın nicel bölümünde kişisel bilgi formu, açık uçlu soru ölçeği, duyuşsal eğilimler ölçeği ve davranış ölçeği olmak üzere 4 boyuttan oluşan ?Vatandaşlık Bilinci Ölçeği? ortaokul 8. sınıfa devam eden 1178 öğrenciye uygulanmıştır. Ardından nitel bölümde ise ortaya çıkan sonuçlar ve öğrencilerde vatandaşlık bilincine etkisi olan faktörleri derinlemesine belirlemek amacıyla lisansüstü eğitim yapmış veya yapmakta olan ve Milli Eğitim Bakanlığı?nda öğretmen olarak çalışmış veya çalışan toplam 11 Sosyal Bilgiler öğretmeni ve öğretim elamanı ile görüşme formu yaklaşımı kullanılarak bilgiler toplanmıştır. Nicel verilerin analizi SPSS 17.0 paket programı kullanılarak yapılmış, verilerin analizinde betimsel istatistik, Kolmogorov Simirnov testi, Levene testi, Mann Whitney U Testi, Kruskal Wallis testi, bonferoni düzeltme yöntemi ve basit korelasyon kullanılmıştır. Nitel verilerin analizinde ise içerik analizi kullanılmıştır. Öğrencilerin vatandaşlık bilinci düzeyleri vatandaşlık bilinci ölçeğini oluşturan açık uçlu soru ölçeği, duyuşsal eğilimler ölçeği ve davranış ölçeğine verdikleri cevaplar karşısında aldıkları puanlara göre hesaplanmıştır. Araştırmanın nicel veri toplama aracından elde edilen sonuçlar şu şekilde sıralanabilir: ? Öğrencilerin vatandaşlık bilincine ilişkin bilgilerinin orta düzeyde, duyuşsal eğilimlerinin ve davranış eğilimlerinin ise yüksek düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. ? Vatandaşlık bilincini oluşturan bilişsel, duyuşsal ve davranışsal alan arasındaki ilişkiye bakıldığında; bilgi ve duyuş arasında pozitif yönde alt sınıra yakın orta düzeyde anlamlı bir ilişki, bilgi ile davranış arasında pozitif yönde alt sınıra yakın orta düzeyde anlamlı bir ilişki, duyuş ile davranış arasında pozitif yönde alt sınıra yakın orta düzeyde anlamlı bir ilişki bulunduğu tespit edilmiştir. ? Kız öğrencilerin vatandaşlık bilincine ilişkin bilgilerinin, duyuşsal eğilimlerinin ve davranış eğilimlerinin erkek öğrencilere göre daha yüksek olduğu görülmüştür. ? Anne ve baba eğitim seviyeleri yükseldikçe, öğrencilerin vatandaşlık bilincine ilişkin bilgilerinin arttığı sonucuna ulaşılmıştır. ? Öğrencilerin vatandaşlık bilincine ilişkin bilgileri anne mesleğine göre anlamlı bir farklılık göstermemiş; ancak baba mesleğine göre öğrencilerin puanları arasında anlamlı bir fark bulunmuştur. Baba mesleği memur, serbest meslek, işçi ve emekli olan öğrencilerin puanları babası çiftçi olan öğrencilere göre ve baba mesleği memur ve emekli olan öğrencilerin puanlarının babası işsiz olanların ortalamalarına göre daha olumlu olduğu görülmüştür. ? Aylık gelir durumuna göre öğrencilerin vatandaşlık bilincine ilişkin bilgileri anlamlı bir fark oluşturmuştur. Ailesinin aylık geliri 1501-2501 ve 751-1500 TL arası olan öğrencilerin ortalamaları ailesinin aylık geliri 750 TL?den az olan öğrencilerin ortalamasına göre daha yüksek çıkmıştır. ? Anne ve baba mesleğine göre öğrencilerin vatandaşlık bilincine ilişkin duyuşsal eğilimleri arasında anlamlı bir farklılık oluşmadığı görülmüştür. ? Anne ve baba eğitim durumuna göre öğrencilerin vatandaşlık bilincine ilişkin davranışları arasında anlamlı bir farklılık oluşmadığı sonucuna ulaşılmıştır. ? Anne mesleğine göre öğrencilerin vatandaşlık bilincine ilişkin davranışları arasında anlamlı bir fark oluşmadığı görülmekteyken; baba mesleğine göre öğrencilerin puanları arasında anlamlı bir fark oluştuğu görülmüş, babası memur olan öğrencilerin ortalaması, babası çiftçi, serbest meslek ve diğer olan öğrencilere göre daha olumlu olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmanın nitel boyutunda öğretmenler ile yapılan görüşmelerden sonra şu sonuçlara ulaşılmıştır: ? Öğretmenler genel olarak Sosyal Bilgiler 6. ve 7. sınıf programı içerisinde vatandaşlık bilincine ilişkin değerlerin ve kazanımların olduğunu ancak bunların yeterli seviyede olmadığını ifade etmişlerdir. Ayrıca programın ders kitabına yansıması konusunda da öğretmenler ders kitabını yetersiz görmüşlerdir. Özellikle kitaplarda yer alan vatandaşlık konularının soyut kalması ve günlük hayat ile yeterince ilişkilendirilmemesi öğretmenler tarafından vurgulanan sorunlar arasında yer almaktadır. ? Öğretmenler tarafından özellikle sınav sisteminin (SBS) vatandaşlık eğitimi açısından büyük bir engel teşkil ettiği görüşü dile getirilmiştir. Katılımcılar, veliler ve okul yönetiminin öğrencilerin netlerini yükseltmeleri konusunda kendilerine baskı yaptığını ifade etmişlerdir. Öğretmenler iyi vatandaş yetiştirmekten ziyade, çok net yapan vatandaş yetiştirdiklerine değinmişlerdir. Ayrıca akademik başarı ile öğrencilerin iyi vatandaş olmaları arasında bir bağlantı olmadığı tespitinde bulunmuşlardır. ? Öğretmenlerin çoğunluğu Sosyal Bilgiler dersi içerisinde geçen vatandaşlık ve insan hakları konularına öğrencilerin büyük ilgi gösterdiklerini, özellikle konuların günlük hayattan seçilmesi durumunda ilgilerinin çok daha yüksek olduğunu ifade etmişlerdir. ? Katılımcılar kendi ifadeleri ile sınıf dışı etkinlikler için kendilerini yetersiz gördüklerini belirtmişlerdir. ? Ailelerin vatandaşlık eğitimi konusunda yetersiz ve ilgisiz kaldığı öğretmenler tarafından vurgulanmış ve öğretmenlerin tamamı iyi vatandaş yetiştirmenin aileleri eğitmekten geçtiğini ifade etmişlerdir.