Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2022
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: HALİME YILDIRIM HOŞ
Danışman: Nilüfer Kahraman
Özet:
Tepki stillerinin modellenmesine odaklanan bu çalışma, katılımcıların tepki eğilimlerinin iki farklı model çatısı altında modellenmesini içermektedir. Bu amaçla, TIMSS 2019 8.sınıf Fende Kendine Güven Ölçeğindeki tepki stillerinin incelenmesinde Karma DTM ve ÇokluSüreç MTK modelleri kullanılmıştır. Çalışmanın analizleri üç aşamalı olarak tasarlanmış olup ilk aşamada, tepki stillerini evrendeki gözlenemeyen heterojenliğin bir kaynağı olarak ele alan Karma DTM ile evrendeki heterojenliği dikkate almayan DTM model veri uyumları karşılaştırılmıştır. Veriye en iyi uyum sağlayan modelin üç sınıflı sınırlandırılmış Karma Model olduğu belirlenmiştir. İlk aşama kapsamında, üç sınıflı sınırlandırılmış Modeldeki herbir örtük sınıf için sınıf-özel kategori eşik parametreleri ve beklenen kategori frekansları incelenerek tepki stilleri; Uç Tepki Stili, Kabullenici Tepki Stili ve Sıradan Tepki Stili sınıfları olarak özelleştirilmiştir. Ardından, tepki stilleri örtük sınıflarındaki gözlenen heterojenliğin kaynakları olarak fen başarısı yeterlik düzeyi ve cinsiyet kovaryant değişkenlerinin etkilerinin kontrol edilmesi ile model iyileşmesi değerlendirilmiştir. Koşulsuz modele dâhil edilen kovaryant değişken etkilerinin kontrol edilmesi ile model uyum indekslerinde iyileşme gözlendiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca tepki stillleri örtük sınıflarındaki kız ve erkek öğrencilerin ölçek maddelerinin tepki kategorilerini oldukça benzer şekilde kullandıkları, ancak UTS ve KTS sınıflarındaki alt düzey altı ve alt yeterlik düzeyindeki öğrencilerin ise olumsuz ifade edilmiş maddelere, madde içeriğinden bağımsız olarak biraz katılma/çok katılma eğiliminde oldukları belirlenmiştir. Çalışmanın ikinci aşamasında, tepki stillerini sürekli değişkenler olarak ele alan iki farklı Çoklu-Süreç Modeli test edilmiştir. İlk model Ç-SM1’de bireyin aslî özelliği ve uç tepki stili, ikinci model Ç- SM2’de ise bireyin aslî özelliği ve pozitif ve negatif olmak üzere iki ayrı uç tepki eğilimini yansıtan uç tepki stilleri örtük özellikleri modellenmiştir. Bu modellerden Ç-SM2’nin veriye daha iyi uyum sağladığı belirlenmiş olup, kovaryant değişkenlerin Ç-SM2’den elde edilen fende kendine güven ve uç tepki stilleri örtük değişkenleri üzerindeki etkisinin kontrol edilmesi ile model veri uyumunun iyileştiği belirlenmiştir. Çalışmanın son aşamasında ise tepki stilllerini ele alış yoluna göre farklılaşan sınırlandırılmış Karma DTM ve Ç-SM2’den elde edilen tutum puanlarının DTM’den elde edilen tutum puanlanları ile benzer bir açıda dağıldığı gözlenmiştir. Özel olarak sınırlandırılmış Model yaklaşımında, fark puan dağılımının %20’sinde azımsanmayacak düzeyde bir değişim gözlenirken, Ç-SM2 için bu değişimin daha küçük düzeyde olduğu belirlenmiştir. Bu araştırmanın sonuçları, sınırlandırılmış Karma DTM özelinde tüm bireyleri aynı homojen evrenden gelme varsayımının, başka bir ifadeyle yetenek ve madde parametlerinin değişmezliğinin pratikte gerçek olmadığını, evrende gözleyemediğimiz örtük grupların varlığının bu parametrelerin kestirimlerinde yol açtığı yanlılığı destekler niteliktedir. Ayrıca bu çalışma, Çoklu-Süreç Modelleme yaklaşımlarının tepki stillerini ele alması ve veriye daha iyi uyum sağlaması gibi yönleriyle standart DTM’ye kıyasla tercih edilebilir bir model olabileceğini göstermektedir. Bu sonuçlar ışığında, uygulayıcıların kendi çalışmalarında kendi koşullarına göre hangi modeli seçmelerinin uygun olacağı yönünde bilgi sunması, yol göstermesi ve tepki stillerinin varlığını, yetenek kestirimleri üzerindeki etkisini göstermesi bakımından bu çalışma önemli görülmektedir.
Anahtar Kelimeler : Karma MTK, Çoklu-Süreç MTK, Tepki Stilleri, Madde İfade etkisi, TIMSS