Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, MATEMATİK VE FEN BİLİMLERİ EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Semra Polat
Danışman: Yüksel Dede
Özet:
Bu çalışmanın amacı; 2005, 2009, 2013 ve 2018 ortaokul matematik öğretim programlarına göre yazılan ortaokul matematik ders kitaplarının cebir öğrenme alanında yer alan matematiksel görevler ve türleri ile bu görev türlerinin hedefledikleri bilişsel istem düzeylerini incelemektir. Bu bağlamda bu çalışma bir doküman incelemesidir ve 6, 7 ve 8. sınıf ortaokul matematik ders kitaplarındaki bölümlerin (kavramın sunumu ve kavramın uygulanması) içerdiği matematiksel görev türlerini ve bu görevlerin bilişsel istem düzeylerinin incelenmesini kapsamaktadır. Çalışmada ders kitaplarında yer alan görev türleri ve bu görev türlerinin bilişsel istem düzeyleri incelenmiş ve karşılaştırmalı olarak analizler yapılmıştır. Matematiksel görev türleri, ders kitaplarındaki bölümlere göre gerçek hayatla ilişkili bilimsel açıklama sunma, şekil/grafik ile matematiksel durumların keşfini içerme vb. şeklinde araştırmacı tarafından oluşturulmuştur. Belirlenen görev türleri ise Stein ve Smith (1998) tarafından önerilen bilişsel istem düzeylerine göre (ezberleme (D-E), ilişkilendirmeye dayanmayan işlemler (D-İ), ilişkilendirmeye dayanan işlemler ve (Y-İ)
vii
matematik yapma (Y-M) analiz edilmiştir. Bu bağlamda, 2005, 2009, 2013 ve 2018 matematik dersi öğretim programlarına göre yazılan 6, 7 ve 8. sınıf düzeyinde toplam 16 matematik ders kitaplarının cebir alt öğrenme bölümleri, süreç içerisinde araştırmacı tarafından oluşturulan görev türleri analiz şablonu ve Stein ve Smith (1998) tarafından yapılandırılan bilişsel istem düzeyleri çerçevesi kodlama yapısına göre derinlemesine incelenmiştir. Çalışmada elde edilen veriler, anlamsal içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Çalışmadan elde edilen sonuçlardan bazıları ise şunlardır: 2005, 2009, 2013 ve 2018 matematik dersi öğretim programlarına göre yazılan ders kitaplarının, kazanım, bölüm ve ünite sonu soruları alt bölümlerinde klasik soru, çoktan seçmeli soru ve görselleştirilmiş soru (tablo/şekil/model) görev türlerine yer verildiği belirlenmiştir. İncelenen ders kitaplarının konuya giriş kısımlarının hepsinde ortak olarak bulunan bir görev türünün olmadığı, ders kitaplarındaki görev tür dağılımlarının dengeli olmadığı klasik soru, çoktan seçmeli soru görev türlerine diğerlerine göre daha fazla yer verildiği tespit edilmiştir. Diğer taraftan, matematik ders kitaplarındaki görevlerin, bilişsel istem düzeylerine ilişkin yapılan analizler sonucunda, 2005, 2009, 2013 ve 2018 matematik dersi öğretim programlarına göre yazılan ve incelenen matematik ders kitaplarının genellikle ilişkilendirmeye dayanmayan işlemler (D-İ) ve ilişkilendirmeye dayanan işlemler düzeyindeki (Y-İ) görevleri içerdiği de belirlenmiştir. Ayrıca, matematiksel görevlerin bilişsel istem düzeylerinin, matematik dersi öğretim programlarındaki kazanımların hedeflediği bilişsel istem düzeyi/düzeyleri ile genel olarak uyumlu olduğu fakat bazı sınıf düzeylerindeki (örneğin, 2009 öğretim programı 7. sınıf) matematik ders kitaplarındaki görevlerin bilişsel istem düzeylerinin, müfredat kazanımlarının hedeflediği bilişsel istem düzeyleriyle paralellik göstermediği de tespit edilmiştir. Ek olarak, matematik ders kitaplarındaki görevlerin bilişsel istem düzeylerinin öğretim programı, sınıf ve ders kitaplarının iç bölümlerine göre farklılıklar gösterdiği de belirlenmiştir. Çalışmanın sonunda, paydaşlar ve ileri araştırmalar için bazı önerilerde de bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Danışman : Matematik Dersi Öğretim Programları, Matematiksel Görevler, Matematiksel Görev Türleri, Bilişsel İstem Düzeyleri, Cebir Öğrenme Alanı