Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, -, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Ebru SÖNMEZ
Danışman: Yeter Kitiş
Özet:
Bu randomize kontrollü deneysel araştırma, yaşlılarda hemşire tarafından yapılan transteoretik model
(TTM) temelli motivasyonel görüşmenin fiziksel aktiviteyi artırmaya etkisinin incelenmesi amacıyla
yapılmıştır. Araştırmanın evrenini, Yozgat İlinde bir ASM bölgesinde yaşayan, 65-74 yaş arası
yaşlılar oluşturmuştur (N=1630). Araştırmanın örneklemini dahil edilme kriterlerine uyan, güç
analizi ile belirlenen (d=0,30; 1-β=0,80; α=0,05) 117 yaşlı (Girişim Grubu (GG) n=58; Kontrol
Grubu (KG) n=59) oluşturmuştur. Veriler; grupları tanımayan tarafsız bir araştırmacı aracılığıyla
kişisel bilgi formu, TTM Ölçekleri, PASE, KATZ GYA Ölçeği ile toplanmıştır. Haftalık adım
sayısının kaydedilmesinde pedometre (JP-600) kullanılmıştır. GG’ye ilk izlemden sonra iki hafta ara
ile dört kez yüz yüze motivasyonel görüşme yapıldıktan dört hafta sonra ara izlem yapılmıştır. Ara
izlem sonrası dört hafta ara ile iki kez telefonla görüşme yapılıp, dört hafta sonra son izlem
yapılmıştır. KG’ye herhangi bir girişim yapılmamış, sadece araştırmanın başında ve sonunda izlem
yapılmıştır. Araştırma süreci 24 hafta sürmüştür. Veriler IBM SPSS 23 paket programında
değerlendirilmiştir. Verilerin analizinde; tanımlayıcı istatistikler, iki bağımsız ortalama arasındaki
farkın önemlilik testi, Mann Whitney U testi, Eşleştirilmiş gruplar t testi, Wilcoxon işaret testi,
Friedman testi, Pearson ki-kare testi, Fisher-Freeman-Halton kesin testi kullanılmıştır. Etki
büyüklüklerinin hesaplanmasında Cohen’s d ve dz formülleri kullanılmıştır. GG’dekilerin değişim
aşamalarında KG’ye göre anlamlı ilerleme olduğu (p<0,05) saptanmıştır. Egzersiz Değişim Süreci
Ölçeği bilişsel ve davranışsal süreç puanları GG’de daha yüksek (p<0,05) ve etki büyüklüklerinin
sırasıyla d=1,073 ve d=1,105 olduğu belirlenmiştir. Egzersiz Karar Alma Ölçeği yarar algısı puanının
GG’nin lehine olacak şekilde anlamlı (p<0,05) ve etki büyüklüğünün d=1,182 olduğu belirlenmiştir.
Egzersiz Öz Yeterlik Ölçeği puanının GG’dekilerde anlamlı düzeyde arttığı (p<0,05) ve etki
büyüklüğünün dz=0,952 olduğu saptanmıştır. Adım sayısı ortalamasının GG’nin lehine olacak
şekilde anlamlı (p<0,05) ve etki büyüklüğünün d=0,641 olduğu belirlenmiştir. PASE toplam
puanının GG’de anlamlı düzeyde arttığı (p<0,05) ve etki büyüklüğünün dz=0,202 olduğu
belirlenmiştir. Araştırma bulguları TTM temelli motivasyonel görüşme yapılan bireylerin değişim
aşamalarında ilerleme ve fiziksel aktivitelerinde artma olduğunu göstermektedir. Sonuç olarak, TTM
ve motivasyonel görüşmenin yaşlılarda sağlıklı yaşam davranışlarının geliştirilmesinde hemşireler
tarafından kullanılması, bu grupta fiziksel aktiviteyi artırma çalışmalarının daha uzun süreli ve daha
büyük örneklem grubuyla yürütülmesi önerilir. Bu çalışma, clinictrials.gov adresinde kayıtlıdır,
NCT04128553.
Bilim Kodu : 1032-05
Anahtar Kelimeler : Hemşirelik, yaşlı, fiziksel aktivite, motivasyonel görüşme,
transteoretik model