Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Tıpta Uzmanlık
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2017
Öğrenci: OLGU NUR DERECİ
Danışman: SEÇİL ÖZKAN
Özet:Sağlık insanların doğduğu, büyüdüğü, çalıştığı, eğlendiği ve yaşlandığı ortamların tamamında fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden iyi olma hali olarak tanımlanmaktadır. Sağlık hizmetinin kapsayıcılığı, kalitesi ve etkinliği yanında sistem dışı bir yaklaşımla hastalıkların nedenlerinin nedenleri olarak belirtilen sosyal, ekonomik, politik belirleyiciler hedeflendiğinde hastalıkların azalması ve sağlık düzeyinin yükselmesi mümkün olmaktadır. Birinci basamak sağlık hizmetlerinin sunucusu olan toplum sağlığı merkezleri (TSM) kötü sağlık düzeyi açısından risk altındaki toplum için koruyucu ve önleyici müdahalelerin temel kaynağı konumundadır. Sağlığın sosyal belirleyicilerini ele almak bu anlamda birinci basamak sağlık çalışanının mesleki pratiğinin odak noktası olmalıdır. Türkiye'de birinci basamakta ağırlıklı olarak yapılan çalışmalara bakıldığında, devlet politikası olarak tanımlanmış olmasına karşın sağlığın sosyal belirleyicilerini ele almada bazı zorluklar yaşanıyor gibi görünmektedir. Bu araştırma, TSM çalışanlarının sağlığın sosyal belirleyicileri kavramına nasıl yaklaştığını ve yaklaşım türlerinin birinci basamakta yürütülen halk sağlığı uygulamaları üzerindeki etkisini anlamayı amaçlamaktadır. Nitel verilere dayanan bu çalışma fenomenolojik araştırma deseninde tasarlanmıştır. Ankara iline bağlı sekiz ilçede amaçlı örnekleme yöntemlerinden maksimum çeşitlilik, kartopu ve kolay ulaşabilir örnekleme yöntemleri ile belirlenen TSM ve ASM çalışanı 38 kişiyle yüz yüze derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmecilerin çoğunun sağlığı fiziksel ve ruhsal bir hastalığın olmaması olarak tanımladığı görülmüştür. Çalışanların sağlık hizmetleri içindeki deneyimleri sağlık ve hastalığa bakış üzerinde etki sahibidir. Sağlığın sosyal belirleyicilerine yaklaşımları altı tema altında yorumlanmıştır: sosyal yardım, davranışsal faktörler, maddi yaşam koşulları, sağlık sisteminin örgütlenme biçimi, sağlık ve kamu politikaları ile güç ve paranın toplumdaki eşitsiz dağılımı olarak SSB. TSM çalışmaları içinde SSB'nin en sık konu edildiği müdahaleler sağlık eğitimi, bağışıklama ve aile planlaması olarak bildirilmiştir. Bireysel davranışsal özellikler olarak SSB yaklaşımı görüşmecilerin büyük bölümü tarafından benimsenmiş görünmektedir. SSB'yi ele almayı zorlaştıran faktörler ise yönetici desteğinin ve liderliğinin yeterli olmaması, sağlık çalışanının gerekli bakış açısına sahip olmaması ve halkın sağlığa bakışının sağlığı koruyup geliştirmenin önünde engel oluşturmasıdır. Sağlık kurumları içinde görevlendirme ve terfilerin iş için bilgili ve deneyimli olmanın dışında birtakım kriterlerle belirleniyor olması sağlık çalışanlarının genel anlamda mesleklerine yabancılaşmasına, SSB konusunun ise ikinci plana atmasına neden olmaktadır. Sağlığı belirleyen esas nedenler bireysel, fiziksel ve hizmet sunumuna ilişkin özelliklerin ötesinde toplumda güç ve paranın eşitsiz dağıtılmasıdır. Sağlık çalışanları üzerindeki güçlü etkisi hissedilen biyomedikal sağlık anlayışı ise toplumsal, politik ve ekonomik yapısal ilişkileri bireyin sağlık sorumluluğu perdesi ardına gizlemektedir. Sağlık çalışanları toplumsal belirleyicilerin farkındadır ancak birinci basamakta müdahale etmek için yetersiz hissetmektedir. TSM ve ASM'lerin hedeflendiği bir eylem çalışması ile hem çalışanın SSB için rolü belirlenmeli hem de toplumun tıbbi bakım dışındaki uygulamalara katılımı sağlanmalıdır. Aile hekimlerinin kullanması için standart Sosyal İhtiyaç Listeleri oluşturulması birinci basamağın etkin çalışmasına katkı sağlayacaktır.