Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2018
Öğrenci: ELİF TEKTAŞ
Danışman: ÖNDER AYDIN
Özet:Yüzyıllar boyunca coğrafi konumundan dolayı çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapan Anadolu toprakları, en eski çağlardan bu yana birçok kentin oluşumuna ve değişimine tanıklık etmiştir. Selçuklu kenti olarak bilinen Aksaray, köklü bir geçmişe sahip olmasının yanı sıra tarihin her döneminde nitelikli bir ticaret, ulaştırma ve askeri merkez olmuştur. Osmanlı Döneminde iskân ve fetih politikasının daha çok batıya doğru gelişmesi, Aksaray'ın gerilemesine sebep olmuştur. Aksaray 1920 yılında vilayet kimliği kazanmış ancak 1933 yılında tekrar ilçeliğe döndürülmüştür. Bu dönemde modernite çalışmaları arasında yer alan, yeni sistemin parçası olarak kurum yapılarını da içine alan fiziksel mekânı yaratma çabaları tüm ülke de olduğu gibi Aksaray'da bir dönüşümün başlangıcıdır.Tez çalışması Geç Osmanlı - Erken Cumhuriyet Dönemlerinde Aksaray'ın kale sur izleri ile tanımlı tarihi çekirdeği ve yakın çevresinin geçirdiği ekonomik, demografik ve sosyo-kültürel gelişmelerin mimarlık disiplinine ve kent merkezine yansıması sonucu izlenen üslûpsal ve fonksiyonel gelişmeler ve değişimler değerlendirilerek umumi nitelikleriyle özetlenmesini ele almaya çalışmıştır. Bu kapsamda bahsi geçen dönem içinde kentte inşa edilen anıtsal yapıların kataloğu oluşturulmuştur. Ayrıca kent ile ilgili yazılı ve sözlü kaynaklardaki bilgiler derlenmiş, haritalar ve planlar incelenmiş, tarihi dokuya ve çalışma dönemine referans olan yapıların eski fotoğrafları toplanmıştır. Çalışma alanının mevcut durumunun değerlendirilmesi için alan çalışmaları ve ilgili kurum ve kişilerle görüşülmüş, yapıların güncel tespitleri yapılmıştır. Çalışmanın sonucunda yapılan değerlendirmede Cumhuriyet'in modern kent, modern toplum yaratma ideallerine dair girişimler tüm ülke de olduğu gibi Aksaray'da da yapıldığı ve bu girişimlerin kentte ilk yıllarda oldukça etkin olduğu, inşa edilen yapılar ile kendini gösterdiği tespit edilmiştir. Osmanlının son dönemleri ile Cumhuriyetin ilk yıllarda egemen olan, içinde Selçuklu ve Osmanlı mimarlığına ait biçimsel öğelerin, Batılı Klasik ve Barok etkilerin yer aldığı I. Ulusal Mimarlık üslubu, Aksaray'da inşa edilen yapılarda özgün bir yorumla uygulanmıştır. Aksaray'daki kent merkezinin Geç Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemlerinde aynı yerleşim çekirdeği içerisinde olduğu, bu merkez ve yakın çevresinde inşa edilen yapıların benzer nitelikler taşıdığı görülmektedir. Kentin kale sur izleri ile tanımlı tarihi çekirdeği ve yakın çevresi, kent merkezi olma özelliğini her dönemde olduğu gibi Erken Cumhuriyet döneminde de kaybetmemiştir.