Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2009
Öğrenci: TÜRKER KURT
Danışman: TEMEL ÇALIK
Özet:Öz yeterlik ve kolektif yeterlik kavramları sosyal bilişsel kuramda ortaya konulan kavramlardır. Sosyal bilişsel kuram özellikle örgüt ortamında insanın nasıl davrandığının anlaşılmasına ve açıklanmasına önemli katkılar sağlayabilir. Öğretmenlerin öz yeterlik ve kolektif yeterlik algıları, onların öğretim sürecindeki performanslarını etkileyen önemli bir değişkendir. Okul müdürleri öğretmenlerin öz ve kolektif yeterliklerini şekillendirmede çok önemli bir paya sahiptirler. Bu bağlamda, araştırmada okul müdürlerinin liderlik stilleri ve öğretmenlerin yeterlik inanaçları arasındaki ilişkiler ele alınmıştır. Araştırmanın amacı, ilköğretim okulu müdürlerinin dönüşümcü ve işlemci liderlik stillerinin öğretmenlerin öz yeterliği ve kolektif yeterliği ile ilişkili olup olmadığının belirlenmesidir. Daha belirgin olarak, okul müdürlerinin dönüşümcü ve işlemci liderlik stillerinin öğretmenlerin öz yeterliğiyle doğrudan ve kolektif yeterlik aracılığıyla dolaylı olarak ilişkili olup olmadığının path analizi çerçevesinde test edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla okul müdürlerinin dönüşümcü ve işlemci liderlik stilleri ile öğretmenlerin kolektif yeterliği ve öz yeterliği arasındaki ilişkileri gösteren iki ayrı model geliştirilmiştir. Birinci modelde kolektif yeterlik dönüşümcü ve işlemci liderlik ile öz yeterlik arasında aracı (mediatör) değişken olarak ele alınmıştır. İkinci modelde ise, öz yeterlik üzerine dönüşümcü liderlik ve işlemci liderliğin kolektif yeterlikle ortak etkileri (moderatör) test edilmiştir. Kolektif yeterlik bu modelde moderatör değişken olarak ele alınmıştır. Görüldüğü gibi araştırma, hem aracılık (mediatör) hem de ortak etki (moderatör) analizlerinin path analizi aracılığıyla test edildiği bir çalışmadır. Araştırma nedensel karşılaştırmalı modelin kullanıldığı bir araştırmadır. Dönüşümcü ve işlemci liderliğin öğretmenlerin kolektif yeterliği ve öz yeterliği ile ilişkisine yönelik geliştirilen modelde, dönüşümcü ve işlemci liderlik stilleri bağımsız iv değişkenler olarak, öğretmenlerin kolektif yeterlik ve öz yeterlik algıları ise bağımlı değişken olarak ele alınmıştır. Ayrıca özellikle kolektif yeterlik konusunun görece yeni bir konu olması nedeniyle araştırmadaki tüm değişkenlere ilişkin öğretmen algılarının cinsiyet, kıdem ve branş değişkenlerine göre de karşılaştırılmasının gerekli olduğu düşünülmüştür. Araştırmanının örneklemi, Ankara ili merkez ilçelerinden (Altındağ, Çankaya, Etimesgut, Gölbaşı, Keçiören, Mamak, Sincan ve Yenimahalle) seçilen 50 ilköğretim okulunda görevli 813 öğretmenden oluşmuştur. Örneklemin belirlenmesinde tabaka örnekleme tekniği kullanılmıştır. Araştırma verilerinin toplanmasında Çok Faktörlü Liderlik Anketi (Bass ve Avolio, 1995), Kolektif Yeterlik Ölçeği (Goddard, Hoy ve Woolfolk-Hoy, 2000) ve Öğretmen Öz Yeterlik Ölçeği (Tschannen-Moran ve Hoy, 2001) kullanılmıştır. Araştırma verilerinin analizinde Lisrel 8.71, AMOS ve SPSS 15.00 programları kullanılmıştır. Araştırmada hipotez modellerin test edilmesi amacıyla yapısal eşitlik modellemesi istatistik tekniği kullanılmıştır. Ayrıca Pearson Momentler Çarpım Korelasyon Katsayısı, İlişkisiz Örneklemler t-testi ve Tek Yönlü Varyans Analizi teknikleri de kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, dönüşümcü liderlikle öz yeterliğin hem doğrudan hem de kolektif yeterlik üzerinden dolaylı olarak ilişkili olduğu bulunmuştur. İşlemci liderliğin ise öz yeterlikle doğrudan veya kolektif yeterlik üzerinden dolaylı olarak ilişkili olmadığı bulunmuştur. İşlemci liderlik ise kolektif yeterlikle olumsuz ilişkilidir. Bu sonuçlar aracılık testine ilişkin modelin doğrulandığını göstermektedir. Aracılık testine ilave olarak yapılan ortak etki testi sonucunda ise hem dönüşümcü liderliğin hem de işlemci liderliğin kolektif yeterlikle ortak etkisinin anlamlı olmadığı görülmüştür. Bunların yanısıra araştırmada ele alınan değişkenlere ilişkin öğretmen algıları cinsiyet, kıdem ve branş değişkenlerine göre karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Bu analizler sonucunda okul müdürlerinin dönüşümcü ve işlemci liderlik davranışlarına ilişkin öğretmenlerin algılarının cinsiyet, branş ve kıdem değişkenlerine göre farklılaşmadığı ortaya çıkmıştır. Öğretmenlerin kolektif yeterlik algıları cinsiyet, kıdem ve branş değişkenlerine göre farklılaşmıştır. Öğretmenlerin öz yeterlik algılarının ise cinsiyet ve kıdem değişkenlerine göre anlamlı düzeyde farklılaştığı, bununla birlikte branş değişkenine göre farklılaşmadığı ortaya çıkarılmıştır.