Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2022
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Esra OYAR
Danışman: Hakan Yavuz Atar
Özet:
Ölçme aracında yer alan pozitif ve negatif maddeler gizil yapının iki uç kısmını
belirtmektedir. Bu durumda bir gizil yapının ölçülmesine hizmet eden iki zıt anlamlı madde
setinin arasında mükemmel ilişki olması beklenmektedirancak pratikte bu durum söz konusu
olmamaktadır (Kam ve Fan, 2020). Bu bağlamda bu çalışmanın amacı olumlu ve olumsuz
maddelerin farklı koşullar altında ölçme modelinde nasıl bir farklılık oluşturduğunu
belirlemektir. Bu duruma ek olarak, veriye en iyi uyum gösteren model (bifaktör model)
üzerinden ölçme değişmezliği hem gözlenen gruplar üzerinden (cinsiyet) hem de
gözlenemeyen gruplar üzerinden (gizil sınıflar) incelenmiştir. Çalışma kapsamında gerçek
veri olarak Genel Erteleme Ölçeği’nden elde edilen veriler; farklı koşulların test edilmesi
amacıyla da simulatif veri kullanılmıştır. Genel Erteleme Ölçeğin’de 11 olumsuz 7 olumlu
olmak üzere 18 madde bulunmaktadır. Çalışma kapsamında %70’i kadın %30’u erkek olmak
üzere 800 öğrenci verisi ile analizler gerçekleştirilmiştir. Simülasyon veride ise madde sayısı
(18 madde) sabit koşul olarak ele alınmıştır. Manipüle edilen değişkenler ise faktör yük
değerleri (0,6:0,6; 0,6:0,3; 0,3:0,6; 0,3:0,3), olumlu madde sayısının olumsuz madde
sayısına oranı (15:3; 12:6; 9:9; 6;12) ve örneklem büyüklüğüdür (200, 500). Toplamda 32 çapraz koşul (4 faktör yük değeri x 4 madde sayısı oranı x 2 örneklem büyüklüğü) için 100 replikasyon ile 3200 veri seti üretilmiştir. Üretilen bu veriler üzerinden hem tek boyutlu model hem de bifaktör modelile faktör analizi gerçekleştirilmiştir. Çalışmada gerçek verideki ifade etkisi yedi farklı ölçme modeli üzerinden test edilmiştir. Sonrasında veriye en iyi uyum gösteren model için ölçme değişmezliği incelenmiştir. Çalışmanın gerçek veriye dayalı sonucunda veriye en iyi uyum gösteren modelin olumsuz maddelerin ikincil bir yapı oluşturduğu bifaktör model olduğu belirlenmiştir Simülasyon verilere dayalı sonuçlara göre ölçme aracında fazla sayıda olumsuz maddenin olması durumunda bifaktör modelin veriye daha iyi uyum gösterdiği sonucuna varılmıştır. Ayrıca, olumsuz maddelerin ikincil yapıda yüksek faktör yük değeri vermesi durumunda bifaktör model daha iyi uyum göstermektedir. Örneklem büyüklüğü arttıkça hem tek boyutlu model hem de bifaktör model daha iyi sonuç vermektedir. Ancak her iki örneklem büyüklüğünde de bifaktör model tek boyutlu modelden daha iyi çalışmaktadır. Ölçme değişmezliği sonucunda ise cinsiyet (gözlenen değişken) ile ölçme değişmezliğinin belirlenmesinde skalar değişmezlik aşamasına kadar modelin sağlandığı; gizil sınıflar arasında ölçme değişmezliği belirlenmesinde ise metrik değişmezliğe kadar değişmezlik aşamalarının sağlandığı belirlenmiştir. Bu sonuçlara göre, ölçme aracında olumsuz ifade edilen maddelerin olması durumunda ölçme modelinin farklı modeller test edilerek belirlenmesi önerilmektedir. Ölçme aracında olumsuz madde sayısı arttıkça tek boyutlu model yerine bifaktör model ile geçerlik kanıtı sunulmalıdır. Ayrıca ölçme değişmezliği incelemelerinde verideki heterojen yapının da varolabileceği durumlarda karma modeller ile değişmezlik testi yapılması önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: İfade etkisi, bifaktör model, çok gruplu doğrulayıcı faktör analizi, karma faktör analizi