Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi Açısından Dil İşlevleri

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, TÜRKÇE VE SOSYAL BİLİMLER EĞİTİMİ, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2021

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: YUNUS EMRE ÇEKİCİ

Danışman: Kemalettin Deniz

Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu

Özet:

Soyut bilgileri öğretmekten ziyade öğrencilerin hedef dilde iletişim kurma becerilerini

geliştirmeyi hedefleyen iletişimsel ve eylem odaklı yabancı dil öğretimi, insanın dili

kullanma amacı şeklinde tanımlanan dil işlevlerini merkeze almaktadır. Çünkü etkili bir

iletişim becerisi, ancak dil işlevlerini anlamak ve gerektiğinde kullanmakla olanaklıdır.

Dolayısıyla işlevsel ve iletişimsel bir yabancı dil öğretimi için öncelikle öğrencilerin hedef

dildeki iletişim ihtiyaçlarını, yani dil işlevleri gereksinimlerini belirlemek gerekmektedir.

Bu durum, son yıllarda gerek kuram gerek de uygulama alanında önemli bir ivme kazanan

Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi açısından da geçerlidir. Ne var ki alan yazınında

Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi kapsamında dil işlevleri odaklı bir ihtiyaç analizi

araştırması mevcut değildir. Bu tezin amacı, Türkiye’deki üniversitelere bağlı Türkçe

öğretimi uygulama ve araştırma merkezlerinde görev yapan öğretim elemanlarının ve bu

merkezlerde Türkçe öğrenen öğrencilerin görüşlerinden yola çıkarak Türkçeyi yabancı dil

olarak öğrenenlerin günlük yaşamlarında ihtiyaç duydukları dil işlevlerini tespit etmektir.

Çalışmanın sonucunda yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde ihtiyaç analizine dayalı güncel

bir dil işlevleri listesinin ortaya konulması hedeflenmiştir. Nitel durum araştırması

modelindeki bu tezde, veriler yüz yüze/çevrim içi görüşme tekniğiyle toplanmıştır. Türkiye

genelinde 28 farklı üniversitede görev yapan 50 öğretim elemanı ile 16 farklı üniversitede

öğrenim gören 200 öğrenci, bu tezin çalışma grubunu oluşturmaktadır. Veriler yarı

yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla toplanmış, betimsel analiz ve içerik analizi

tekniklerine göre çözümlenmiştir. Tezde Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde ihtiyaç

duyulan ve duyulmayan dil işlevleri belirlenerek bunların nedenleri tartışılmıştır. Tezin

sonucunda kapsamlı bir ihtiyaç analiziyle şekillendirilmiş; 6 tema, 20 kategori, 180 koddan

oluşan “Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi İçin Güncel Dil İşlevleri Listesi” ortaya

çıkmıştır. Tezin iletişimsel ve işlevsel Türkçe öğretimine hem kuram hem de uygulama

açısından katkı sunması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler : Dil İşlevleri, İletişimsel İşlev, İşlevsel Dil Öğretimi, İletişimsel Dil

Öğretimi, Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi, İhtiyaç Analizi.