Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2017
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Nihal Yurt
Özet:
Toplumların ve uygarlıkların kurulması, inanç kavramının gelişmesi ve yazının bulunması; mitolojik hikâye ve sembollerin günümüze kadar gelmelerini sağlamıştır. Günümüze ulaşmış bu ölümsüz sembollerden biri olan Şahmeran, birçok kültürde bulunması ve efsanelerinin farklı şekillerde kullanılmış olmasıyla beraber Anadolu'da ortak noktası; insan başlı, başında boynuzu ve süslü tacı, yılan başlı kuyruğu ve yılan başlarından oluşmuş birçok ayakları olmasıdır. Efsanelerde, ejder ve yılanların şahı olarak yer bulduğundan bu üç sembolü birbirinden bağımsız olarak düşünmek mümkün değildir. Bu motifler; geçmişte farklı yörelerde sembolik anlamları nedeniyle geleneksel el sanatlarımızda sıklıkla konu edilmişlerdir. Ancak günümüze bakıldığında Şahmeran motifinin tekstil alanındaki yaygın kullanımının devam etmediği görülmüş, bu durum çalışma konusunun belirlenmesinde etkili olmuştur. Kaybolmaya yüz tutan halk kültürünü işlemek, araştırmak, saptamak, kültürümüzü yaşatmak için gereklidir. Araştırmada, Şahmeran konulu tekstil tasarımları oluşturulması, bu önemli motifimizin evrensel bir dile sahip olan tekstil aracılığıyla tanıtılması ve yaşatılması amaçlanmıştır. Araştırmanın yönteminde tarama modeli kullanılmıştır. Türk kültüründeki Şahmeran efsaneleri ve tekstilde kullanılan Şahmeran motifleri araştırmanın evrenini oluşturmaktadır. Araştırmada örneklem olarak seçilen 61 adet Şahmeran motifli tekstil ürünlerinin görselleri, teknik, renk, desen, motif ve kompozisyon özellikleri her bir ürün için hazırlanan bilgi formlarına kaydedilmiş ve tesadüfi olarak seçilen 12 adet Şahmeran efsanelerini konu alan kitap incelenmiştir. Bu efsanelerin temalarından ve saptanan ürünlerin kullanım, biçim ve anlamlarından yararlanılarak 16 adet Şahmeran konulu tekstil tasarımları oluşturulmuştur. Tüm bulguların değerlendirilmesi sonucunda; Şahmeran motiflerinin kötülükten, yangın ve afetlerden koruyacağı, bereket, uğur ve bolluk getireceği inancıyla, dokuma ve örme yüzeylerde daha çok stilize halde; işleme ve baskı yüzeylerde ise ejderha şeklinde kuyruğu, güzel genç kız şeklinde yüzü ve altı ayağı ile efsanelerde karşımıza çıkan formlarda kullanıldığı saptanmıştır. Araştırmanın ana amacı doğrultusunda Şahmeran konulu oluşturulan tekstil tasarımlarında ve üretimi sağlanan ürünlerde; özgünlük, estetik değer ve üretime uygunluk bağlamlarında başarılı sonuçlar elde edilmiştir.