Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sınıf Öğretmenliği Bilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: BARIŞ ESMER
Danışman: Mustafa Ulusoy
Özet:
Okuduğunu anlama becerisi karmaşık ve çok boyutludur. Okuduğunu anlamaya yönelik
teorik modeller anlama becerisini açıklayan değişkenleri göstermektedir. Bu modeller
okuduğunu anlamanın anlaşılmasına katkı sağlamaktadır. Bu araştırmada ilkokul 4. sınıfta
öğrenim gören öğrencilerin hikâye edici, bilgilendirici ve postmodern metinleri anlamada
sesli ve sessiz akıcı okuma, okur benlik algısı, okumaya adanmışlık ve metne yönelik tepki
düzeyleri arasındaki doğrudan ya da dolaylı ilişkileri Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) ile test
etmek amaçlanmıştır. Araştırmada akıcı okuma (sesli – sessiz), okur benlik algısı bağımsız,
okumaya adanmışlık ve okuyucu tepkileri bağımsız aracı değişken, okuduğunu anlama ise
bağımlı değişken olarak ele alınmıştır. Bu amaçla hikâye edici, bilgilendirici ve
postmodern metinlere özgü yapısal regresyon modelleri geliştirilmiştir. Araştırma ilişkisel
tarama modelinde yürütülmüştür. Çalışma grubunu Ankara ilinde devlet okullarında 2016-
2017 eğitim-öğretim yılında öğrenim görmekte olan 349 ilkokul 4. sınıf öğrencisi
oluşturmaktadır. Veriler hikâye edici, bilgilendirici ve postmodern metinlere yönelik
okuduğunu anlama soru cevap, Boşluk Doldurma Tekniği (BDT), Sessiz Akıcı Okuma
vii
testleri, Okuyucu Tepkileri Yönergesi Yanlış Analiz Envanteri, Okuma Prozodisi Rubriği,
Okur Benlik Algısı Ölçeği ile toplanmıştır. Veriler toplanırken her metin türüne özgü 4’er
adet olmak üzere toplam 12 adet resimli çocuk kitabından yararlanılmıştır. Verilerin
analizinde SPSS 22 ve AMOS 22 programlarından yararlanılmıştır. Veriler Pearson
momentler çarpımı korelasyon katsayısı, yapısal regresyon model ve aracılık testi ile analiz
edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre (a) hikâye edici, bilgilendirici ve postmodern
metinlerde sesli akıcı okuma ile sessiz akıcı okuma arasında orta düzeyde ve anlamlı,
sesli/sessiz akıcı okuma ile okur benlik arasında düşük düzeyde ve anlamlı ilişkiler vardır
(b) hikâye edici, bilgilendirici ve postmodern metinlerden okuduğunu anlama yapısal
regresyon modelleri mükemmel uyum değerleri göstermektedir (c) araştırmanın bağımsız
değişkenleri hikâye edici metinlerden okuduğunu anlama varyansının %76’ini,
bilgilendirici metinlerden okuduğunu anlama varyansının % 71’ini ve postmodern
metinlerden okumadaki varyansın %81’ini açıklamaktadır (d) sessiz akıcı okuma hikâye
edici ve postmodern metinlerden okuduğunu anlamanın, okumaya adanmışlık bilgilendirici
metinlerden okuduğunu anlamanın doğrudan, anlamlı ve en güçlü yordayıcısıdır (e) sesli
akıcı okuma tüm metin türlerinde okumaya adanmışlığın en güçlü yordayıcısıdır (f)
bilgilendirici ve postmodern metinlerde okumaya adanmışlık, hikâye edici metinlerde sesli
akıcı okuma okuyucu tepkilerinin en güçlü yordayıcısıdır (g) sesli akıcı okuma okumaya
adanmışlık aracılığıyla tüm metin türlerinden okuduğunu anlamayı dolaylı olarak anlamlı
şekilde yordamaktadır (h) okur benlik algısının hikâye edici metinlerden okuduğunu
anlamayı yordama gücünün tamamı okumaya adanmışlıktan kaynaklanmaktadır (i)
okuyucu tepkileri postmodern metinlerden sesli akıcı okumanın ile okuduğunu anlama
arasında tam ve anlamlı aracılık yapmaktadır (j) yapısal regresyon modellerinde yer alan
akıcı okuma, okumaya adanmışlık, okur benlik algısı ve okuyucu tepkileri birlikte
okuduğunu anlama becerilerini geniş düzeyde etkilemektedir.
Anahtar Kelimeler: Okuduğunu anlama, sesli-sessiz akıcı okuma, okumaya adanmışlık,
okuyucu tepkisi, okur benlik algısı, yapısal eşitlik modeli, aracılık etkisi