Akademik Veri Yönetim Sistemi
Doğanay Bilgi A., Arslantekin B. (Yürütücü), Akı E.
TÜBİTAK Projesi, 2014 - 2016
Görme
yetersizliğinin yarattığı en önemli sorunlardan birisi hareket özgürlüğünün
kısıtlanmasıdır. Tarihte yönelim ve bağımsız hareketle ilgili ilk çalışmalar,
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra yaralanan askerler için başlamıştır. 1970’li
yıllarda, etkili ve güvenli hareket etmeyi sağlayacak bağımsız hareket
becerilerine son şekli verilmiştir. Yurt dışında bu
becerilere ve navigasyon sistemlerine yönelik çok sayıda araştırma
bulunmaktadır. Ancak Türkiye’de yönelim ve bağımsız hareket becerilerinin
öğretimine yönelik bilimsel araştırmalar; bir tez ve makale ile sınırlıdır.
Ülkemizde öğrencilerin yönelim ve bağımsız hareket becerilerindeki performans
düzeylerinin belirlenmesine yönelik standart değerlendirme araçları
bulunmamaktadır. Yönelim ve bağımsız hareket öğretimiyle ilgili sistematik
öğretim etkinlikleri, proje yürütücüsünün çabalarıyla sürdürülmektedir. Uzman
olmayan kişiler tarafından verilen kurslarda hatalı uygulamalara yer verildiği
gözlenmektedir. Bu durum görme yetersizliği olan kişilerin tehlikelerle
karşılaşmasına neden olur. Çocuklar, aşırı korumacı bir çevrede başkalarına bağımlı
bir hayat sürdürür. Hareket edemediğinde, kendini uyarmak için stereotipik
davranışlar sergiler. Hareketsiz yaşam yüzünden; dil, bilişsel ve psikomotor
gelişim (duruş ve yürüyüş) ile ilgili sorunlar yaşar. Kazalarla karşılaşmamak,
güvenli hareket edebilmek için ellerini ileriye uzatma, yavaş adımlarla yürüme
gibi yürüyüş stilleri geliştirir. Yönelim ve bağımsız hareket becerileri
öğretilmeyen kişinin, ilerleyen yaşlarda da başkalarına bağımlılığı devam eder.
Hareket etmekten korkar ve yönelim/bağımsız hareket becerilerini bilmediği
için, karşıdan karşıya geçerken arabanın çarpması gibi kazalarla
karşılaşabilir. Hayati derecede önemli yönelim ve bağımsız
hareket becerilerinin kazandırılması için okullarda da sistemli öğretim
etkinliklerine yer verilmediği gözlenmektedir. Görme yetersizliğinden etkilenen
bireyler, bağımsız hareket için hem çevredeki görmeye, kinestetik algıya,
işitmeye, dokunmaya dayalı ipuçlarını değerlendirmek, hem de bu ipuçlarını
temel alarak gerekli bağımsız hareket becerilerini kullanmak zorundadır.
Yönelim ve bağımsız hareket becerilerini kullanan
kişilerin özgüveni artar, sosyal kabulü kolaylaşır ve toplumla bütünleşir. Bu
nedenlerle eğitimcilerin
en önemli görevlerinden birisi, görme yetersizliği olan bireylerin yönelim ve
bağımsız hareket becerilerini arttırmak olmalıdır.
Projenin
temel amacı, görme engelli öğrencilerin
yönelim ile bağımsız hareket becerilerindeki düzeylerinin değerlendirilebilmesi
için standardize edilmiş değerlendirme aracını (YÖBDA) geliştirmektir. Bu çalışmanın üç temel
iş paketi vardır. Birincisi standart
yönelim ve bağımsız hareket değerlendirme aracını geliştirme, ikincisi ölçme
aracı için norm değerlerinin belirlenmesi, üçüncüsü ise yaygınlaştırma (Web
sitesinin geliştirilmesi vb.) aşamalarıdır. Değerlendirme araçlarının (YÖBDA)
geliştirilmesi için yürütülecek standart
yönelim ve bağımsız hareket değerlendirme aracını geliştirme ve ölçme araçlarının
norm değerlerinin belirlenmesi çalışmaları birbirini izleyen iki çalışma olarak
tanımlanmaktadır. Yaygınlaştırma aşamasında web sitesinin hazırlanmaya başlaması,
birinci aşamanın hemen bitiminde başlayacaktır. Süreç içinde interaktif Web sitesi geliştirilecek, YÖBDA
geliştirme örnekleri ve materyalleri paylaşılarak Türkiye geneline
yaygınlaştırılması sağlanacaktır.
Konuyla ilgili
ilk ve en kapsamlı araştırma, bu proje ile gerçekleştirilecektir. Proje ekibi, bir proje
yürütücüsü ve iki alan uzmanı öğretim üyesi, ergoterapi anabilim dalı öğretim
üyesi ve bir de ölçme ve değerlendirme anabilim dalı öğretim üyesinden
oluşmaktadır. Önerilen projenin üç temel iş paketinin 24 ayda tamamlanması
planlanmaktadır. Proje yürütücüsü ve araştırmacılar, araştırmanın bütün aşamalarında yer
alacaktır.
Proje sonunda YÖBDA Milli
Eğitim Bakanlığı’na da rapor olarak sunulacaktır. Bilimsel
bulguların alan yazınla paylaşılması sürecinde, proje sürecinin tamamlanmasının
ardından çalışma sonuçları raporlaştırılacak (el kitabı), ulusal ve
uluslararası kongrelerde araştırma sonuçları sunulacak ve hazırlanacak
makaleler ile ulusal/uluslararası alan yazında bulgular paylaşılacaktır. Projenin, alanda yapılacak diğer araştırmalara da
ışık tutacağı düşünülmektedir. Projede geliştirilecek YÖBDA’nın, Mesleki
Yeterlik Kurumu tarafından üniversitelerin ve sivil toplum kuruluşlarının
işbirliğiyle hazırladığı, “Yönelim ve Bağımsız Hareket Eğitmeni”
yeterliliklerinin kazandırılmasında ve Milli Eğitim Bakanlığı tarafından
açılacak hizmet içi kurslarda kullanılması sağlanabilecektir.