Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Hülya YİĞİT ÖZÜDOĞRU
Danışman: NURCAN DEMİRALP
Özet:Coğrafi sorgulama, hem bir beceri hem bir süreç hem de bir öğretim yaklaşımıdır. Coğrafi sorgulamanın başlangıç noktasını temel coğrafi kavramları içine alan anahtar sorular oluşturur. Anahtar sorularla başlayan coğrafi sorgulama hem öğrencilerin hem de öğretmenlerin ne öğrendiklerini/öğrettiklerini hem de nasıl öğrendiklerini/öğrettiklerini değerlendirmeleri ile son bulur. Coğrafi sorgulama konusu ülkemize ilk defa 2005 CDÖP ile coğrafi sorgulama becerisi olarak girmiştir. Bu tarihten itibaren de öğretmenler coğrafi sorgulama becerisini çeşitli çalışmalar yürüterek öğrencilerine kazandırmaya devam etmektedirler. Buradan hareketle çalışmanın amacı, ortaöğretim 9-12. sınıf öğrencilerinin coğrafi sorgulama süreç becerilerini değerlendirmektir. Bu amacı gerçekleştirmek için ilk olarak 9-12. sınıf orta öğretim öğrencilerinin coğrafi sorgulama becerisini belirlemeye yönelik ölçme aracı geliştirilmiştir. Bunun için 36 maddeden oluşan bir deneme ölçek formu hazırlanmıştır. Deneme formu, 2019 yılında Ankara’da, beş farklı okul türünden 10 ve 11. sınıfa devam eden 599 öğrenciye uygulanmıştır. Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi sonucunda, 22 madde ve 5 alt bileşenden oluşan Coğrafi sorgulama süreç becerisi ölçeği geliştirilmiştir. Ölçeğin bileşenleri Coğrafi Soru Sorma, Coğrafi Bilgiyi Elde Etme, Coğrafi Bilgiyi Organize ve Analiz Etme, Coğrafi Soruları Cevaplama ve Coğrafi Bilgiyi Açıklayabilme olarak adlandırılmıştır. Geliştirilen bu ölçek öğrencilerin coğrafi sorgulama becerilerini değerlendirebilmek amacıyla kullanılmıştır. Araştırma nicel yöntemlerden biri olan tarama modeli ile yürütülmüştür. Araştırma çalışma grubunu belirlemek için çok vii aşamalı örneklem yöntemi kullanılmıştır. Bu kapsamda Ankara’nın beş farklı ilçesinin farklı okul türlerinden on altı lise çalışma grubuna seçilmiştir. Araştırmanın verisi, çalışma grubuna dahil edilen bu on altı lisenin, 9-12. sınıfa devam eden 1316 öğrencisinden toplanmıştır. Veri toplama işlemi için araştırmacı tarafından geliştirilen anket formu ve coğrafi sorgulama beceri ölçeği kullanılmıştır. Çalışmadan elde edilen veriler SPSS programında analiz edilmiştir. Verilerin analizi aşamasında, betimsel istatistik, t testi ve varyans analizi (Anova) yapılmıştır. Anova testi sonucunda istatistiksel olarak anlamlı farklılıkların hangi gruplar arasında olduğunu belirlemek için ise Scheffe ve Dunnett C Post Hoc testleri kullanılmıştır. Betimsel istatistik sonuçlarına göre öğrencilerin % 59,0’unun coğrafi sorular sorma, % 65,2’ sinin coğrafi bilgiyi harita, grafik ve tablolara dönüştürebilme, % 52,8’inin harita ve grafikleri doğru okuyabilme, % 59,2’ sinin coğrafi terimleri kullanabilme becerilerinde öz yeterliklerinin düşük olduğu saptanmıştır. Coğrafi sorgulamanın “coğrafi bilginin organize ve analiz edilmesi aşaması” öğrencilerin kendilerini en yetersiz gördükleri aşama olarak tespit edilmiştir. Yine betimsel istatistik sonuçlarına göre öğrencilerin yalnızca % 45,1’i coğrafi sorgulama becerisine sahip olma konusunda kendilerini yeterli görmektedir. Araştırmanın bir başka önemli bulgusu ise; bazı değişkenlere göre gruplar arası anlamlı farklılıklarla ilgilidir. Öğrenciler; cinsiyet, sınıf seviyesi ve proje ödevi almalarına göre istatistiksel olarak anlamlı farklılık göstermemişlerdir. Bununla birlikte öğrenciler, TÜBİTAK projesine katılma ile anne - baba eğitim seviyesine göre anlamlı farklılıklar göstermişlerdir. Ayrıca öğrenciler; okula yerleşme türü, okulun bulunduğu bölge, okul türü ve eğitime devam ettikleri okullara göre de anlamlı farklılıklar göstermektedirler. Araştırmanın sonuçlarına göre; anne - baba eğitim seviyesi yüksek olan, TÜBİTAK projesinde görev alan, LGS ile bir okula yerleşen, fen liselerinde eğitim gören öğrenciler lehine anlamlı farklılıklar saptanmıştır. Bu bulgulara istinaden okullarda verilen eğitim öğretimin, öğrencilere coğrafi sorgulama becerisini kazandırma konusunda yeterli olmadığını söylemek mümkündür. Araştırma sonuçlarına göre okullarda öğrencilere sorgulama becerisinin kazandırılabilmesi için öğretmenlerin coğrafi sorgulamaya uygun yöntem ve teknikler kullanmaları ve öğrenme ortamını buna uygun olarak düzenlemeleri, sorgulama temelli yaklaşımı kullanarak derslerini yürütmeleri önerilir. Ayrıca öğrenci grupları (anne- baba eğitim seviyesi, TÜBİTAK projesi görevi alan, LGS ile bir okula yerleşen ve fen lisesine devam eden) arasında oluşan anlamlı farklılıkların nedenlerinin araştırılması önerilir