Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, GÜZEL SANATLAR EĞİTİMİ ANABİLİM DALI, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: HİLAL SEVGEN ABACI
Danışman: Güler Akalan
Özet:
Cumhuriyetle birlikte, sanatın diğer alanlarında olduğu gibi, Türk Resminde de kimlik oluşturma çabalarına tanık olmaktayız. 1950’lerde sanatta kimlik oluşturma konusunda tartışmalar yapılmış ve bu kapsamda sanatçılar ilk çalışmalarını geleneksel etkileşim içinde denedikleri görülmektedir. Turgut Zaim ve Nurullah Berk’in denemeleri devam ederken, soyut dışavurumcu sanatın tüm dünya sanatçılarını etkileme sürecine paralel olarak, Türkiye’de de süsleme ve halı kilim desenlerinin yüzeysel ve dekoratif resim yaratmada etkileri görmektektedir. Başlangıçta, biçimsel olarak ortaya çıkan geleneksel etkileşim daha sonraki süreçte içselleştirilerek devam etmiş ve 1970 sonrası sanatçıların çalışmalarında da etkili olmuştur. Geleneksel etkileşim sanatçıların bireysel çalışmalarında yoğunlaşarak devam eden bir süreç yaşanmaktadır. Bu çalışma, sanatçıların geleneksel Anadolu Selçuklu figür ve motiflerinin zaman olgusu içinde şekillenen olayları temel alarak, sanat eserine yansıyan konuları irdeleyip anlamlandırmak, sanatçının yaratımına başladığı sanat eseri ile ilişki düzeyini aydınlatmak gibi bir amaç doğrultusunda hazırlanmıştır. Sonuç olarak; araştırmada ele alınan sanatçıların eserlerine yansıyan ikonografiler, kendi sosyal çevreleri ve kültürel gelenek ve göreneklerin etkisi doğrultusunda sanatçıların eserlerine çağdaş bir ifadecilikle yansımıştır. Yapılan bu araştırma; ‘Anadolu Selçuklu Dönemi Eserlerinde Yer Alan Figürlerin ve Motiflerin Çağdaş Türk Sanatçıların Eserlerine Etkisi ve Üniversite Özgün Baskı Derslerindeki Kullanımı’ başlığı ile Malik Aksel, Zeki Faik İzer, Bedri Rahmi Eyüpoğlu, Abidin Dino, Nuri İyem, Adnan Turani, Nuri Abaç, Mürşide içmeli, Devrim Erbil, Mustafa Ayaz, Süleyman Saim Tekcan, İhsan Çakıcı, Hayati Misman, Söbütay Özer,
vi
Güler Akalan, adlı sanatçılara ve eserlerine yönelik literatür taraması yapılmıştır. Tarama sonrası elde edilen veriler ışığında, adı geçen sanatçıların eserlerine, yansıyan figür ve motiflerin ikonografik ifadeciliğine değinilmiştir. Figür ve motiflerin örneklem olarak seçilen Gazi Üniversitesi özgün baskı atölyesi öğrenci işleri üzerine etkisi araştırılmıştır. Tarama modeli ile elde edilen değişkenlerin frekans dağılımları ve yüzde değerleri elde edilmiş ve tablolaştırılarak araştırmacı tarafından yorumlanmıştır. Bu araştırmada örneklem seçme işlemi çok aşamalı olarak gerçekleştirilmiştir. İlk aşamada, olasılıksal olmayan örnekleme yöntemlerinden biri olan Amaçlı Örnekleme yönteminin türlerinden biri olan ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Ölçüt örnekleme yöntemi gereğince; örnekleme seçme ölçütü, ikonografik unsurlardan en çok etkilendiği düşünülen sanatçılar olarak belirlenmiştir. Böylece; figütlerden ve motiflerden en çok etkilendiği düşünülen 15 sanatçı, örneklem sayısı olarak belirlenmiştir. Çok aşamalı olarak gerçekleştirilen örneklem seçme işleminin ikinci aşamasında seçilen bu 15 sanatçının her birinin sıra dışı olmayan tipik bir eseri seçilmiştir. Böylece; sanatçıların incelenmesi hedeflenen eserleri seçmek için, olasılıksal olmayan örnekleme yöntemlerinden biri olan Amaçlı Örnekleme yönteminin türlerinden biri olan Tipik durum örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Böylece; ölçüt örnekleme yöntemi kullanılarak seçilen 15 sanatçının bilgileri (kitapları, yaşantıları,…) ve tipik örnekleme yöntemi kullanılarak seçilen 15 eserin ikonografik figürleri, biçim ve içerik yönleri çalışmanın örneklem verilerini oluşturmuştur. Çok aşamalı örnekleme yönteminin üçüncü aşamasında, 15 sanatçıdan olasılıksal örnekleme yöntemlerinden biri olan basit tesadüfi örnekleme yöntemi kullanılarak rastgele seçilen ve görüşmeyi kabul eden 4 sanatçı seçilmiştir. Seçilen bu 4 sanatçıya, 3 sorudan oluşan bir anket yapılandırılmış derinlemesine görüşme tekniği ile uygulanmıştır. Sonuç olarak çalışmamızda, örneklem seçme işlemi üç aşamada gerçekleştirilmiş olup, kullanılan örnekleme yöntemleri ölçüt örnekleme, tipik örnekleme ve Basit Tesadüfi Örnekleme (Random Örnekleme) olarak sıralanabilir. Sonuç olarak; ikonografik unsurları ressam düşüncesi etrafında meydana gelen olaylar bütünü ile tablosuna aktardığı görülmektedir. Özgün baskı derslerinde çalışılan öğrenci baskılar incelendiğinde öğrencilerin bilinçli Anadolu Selçuklu figür ve motif lerini kullanımlarının yanı sıra her hangi bir ikonografi kullanma düşüncesi ile yolla çıkmasalar bile yaptıkları tasarımlarda Anadolu Selçuklu figür ve motiflerinin çalışmalarına yansıyarak anlam kazandığı görülmektedir.
Anahtar Kelimeler : Anadolu Selçuklu figürleri ve motiflerinin resim sanatına etkisi, sanatçı ve eser ilişkisi, çağdaş Türk sanatı,