Okuduğunu anlama ile akıcı okuma, okur benlik algısı, okumaya adanmışlık ve okuyucu tepkisi ilişkileri


Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sınıf Öğretmenliği Bilim Dalı, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2019

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: BARIŞ ESMER

Danışman: Mustafa Ulusoy

Özet:

Okuduğunu anlama becerisi karmaşık ve çok boyutludur. Okuduğunu anlamaya yönelik

teorik modeller anlama becerisini açıklayan değişkenleri göstermektedir. Bu modeller

okuduğunu anlamanın anlaşılmasına katkı sağlamaktadır. Bu araştırmada ilkokul 4. sınıfta

öğrenim gören öğrencilerin hikâye edici, bilgilendirici ve postmodern metinleri anlamada

sesli ve sessiz akıcı okuma, okur benlik algısı, okumaya adanmışlık ve metne yönelik tepki

düzeyleri arasındaki doğrudan ya da dolaylı ilişkileri Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) ile test

etmek amaçlanmıştır. Araştırmada akıcı okuma (sesli – sessiz), okur benlik algısı bağımsız,

okumaya adanmışlık ve okuyucu tepkileri bağımsız aracı değişken, okuduğunu anlama ise

bağımlı değişken olarak ele alınmıştır. Bu amaçla hikâye edici, bilgilendirici ve

postmodern metinlere özgü yapısal regresyon modelleri geliştirilmiştir. Araştırma ilişkisel

tarama modelinde yürütülmüştür. Çalışma grubunu Ankara ilinde devlet okullarında 2016-

2017 eğitim-öğretim yılında öğrenim görmekte olan 349 ilkokul 4. sınıf öğrencisi

oluşturmaktadır. Veriler hikâye edici, bilgilendirici ve postmodern metinlere yönelik

okuduğunu anlama soru cevap, Boşluk Doldurma Tekniği (BDT), Sessiz Akıcı Okuma

vii

testleri, Okuyucu Tepkileri Yönergesi Yanlış Analiz Envanteri, Okuma Prozodisi Rubriği,

Okur Benlik Algısı Ölçeği ile toplanmıştır. Veriler toplanırken her metin türüne özgü 4’er

adet olmak üzere toplam 12 adet resimli çocuk kitabından yararlanılmıştır. Verilerin

analizinde SPSS 22 ve AMOS 22 programlarından yararlanılmıştır. Veriler Pearson

momentler çarpımı korelasyon katsayısı, yapısal regresyon model ve aracılık testi ile analiz

edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre (a) hikâye edici, bilgilendirici ve postmodern

metinlerde sesli akıcı okuma ile sessiz akıcı okuma arasında orta düzeyde ve anlamlı,

sesli/sessiz akıcı okuma ile okur benlik arasında düşük düzeyde ve anlamlı ilişkiler vardır

(b) hikâye edici, bilgilendirici ve postmodern metinlerden okuduğunu anlama yapısal

regresyon modelleri mükemmel uyum değerleri göstermektedir (c) araştırmanın bağımsız

değişkenleri hikâye edici metinlerden okuduğunu anlama varyansının %76’ini,

bilgilendirici metinlerden okuduğunu anlama varyansının % 71’ini ve postmodern

metinlerden okumadaki varyansın %81’ini açıklamaktadır (d) sessiz akıcı okuma hikâye

edici ve postmodern metinlerden okuduğunu anlamanın, okumaya adanmışlık bilgilendirici

metinlerden okuduğunu anlamanın doğrudan, anlamlı ve en güçlü yordayıcısıdır (e) sesli

akıcı okuma tüm metin türlerinde okumaya adanmışlığın en güçlü yordayıcısıdır (f)

bilgilendirici ve postmodern metinlerde okumaya adanmışlık, hikâye edici metinlerde sesli

akıcı okuma okuyucu tepkilerinin en güçlü yordayıcısıdır (g) sesli akıcı okuma okumaya

adanmışlık aracılığıyla tüm metin türlerinden okuduğunu anlamayı dolaylı olarak anlamlı

şekilde yordamaktadır (h) okur benlik algısının hikâye edici metinlerden okuduğunu

anlamayı yordama gücünün tamamı okumaya adanmışlıktan kaynaklanmaktadır (i)

okuyucu tepkileri postmodern metinlerden sesli akıcı okumanın ile okuduğunu anlama

arasında tam ve anlamlı aracılık yapmaktadır (j) yapısal regresyon modellerinde yer alan

akıcı okuma, okumaya adanmışlık, okur benlik algısı ve okuyucu tepkileri birlikte

okuduğunu anlama becerilerini geniş düzeyde etkilemektedir.

Anahtar Kelimeler: Okuduğunu anlama, sesli-sessiz akıcı okuma, okumaya adanmışlık,

okuyucu tepkisi, okur benlik algısı, yapısal eşitlik modeli, aracılık etkisi