Antik yunan felsefesinin insan ve eğitim görüşleri üzerine dönemin kavramları ışığında bir inceleme


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2019

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: AYŞE İLDEN TEPE

Danışman: MEHMET ALİ DOMBAYCI

Özet:

İşbu mütevazı çalışma, paideia’nın Eski Yunan kültür ve felsefesindeki mahiyetini ve rolünü insan, kent ve ilgili kavramlar üzerinden çözümlemeyi amaçlamıştır. Eski Yunan kültürünün “iyi ve güzel” [kalokagathos] yurttaşlardan oluşan adil bir kent [polis] yaratma ve bu adil kentte yaşayan yurttaşların insan olmak bakımından taşıdıkları imkânları yetkinleştirebilmelerinin ve mutlu olmalarının [eudaimonia] önünü açma ideali, paideia [eğitim, kültür] adıyla vücut bulmuştur. Modern anlamıyla bir devlet kurumunun, dolayısıyla da herkese açık ve standardize bir örgün eğitimin olmadığı Yunan polis’inde kişilerin bedenleri jimnastik [gymnasion] sayesinde dinç tutulmuş, onlarda önce alışkanlıkla [ethos] “ölçülülük” [sôphrosynê] gibi karakter erdemleri [aretê] yeşertilmeye, ardından da öğretimle [didaskalia] onlara “bilgelik” [sophia] gibi düşünce erdemleri kazandırılmaya çalışılmıştır. Bunun yanında usta-çırak ilişkisiyle de öğrencilere doğrucu bir felsefi tavır [parrhêsia] kazandırılmaya çalışılmıştır. Ne var ki, varlıklı özgür yurttaşların dahi tamamının böylesi bir eğitim alabildiği söylenemez. Eski Yunan’da eğitimin bir yönü ya da aracı da tragedyalardır. Tragedyalar özellikle varlıklı ve eğitimli özgür yurttaşları kibirden [hybris] uzak durmaları konusunda uyarmak, geniş halk kitlelerine Eski Yunan tanrılarını ve ahlâkını anlatmak ve onların ilahi adalete olan güvenlerini arttırmak için kullanılmıştır