Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, SINIF EĞİTİMİ BİLİM DALI, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: FATMA CAHİDE ÖZÇELİK
Danışman: Mustafa Kale
Özet:
Teknoloji alanındaki gelişmeler ve kullanım yaş seviyelerindeki düşüşle ters orantılı olarak
artan yaygınlaşma ile sosyal ağların kullanıcı yaş ortalamalarının ilköğretim seviyesine
kadar düştüğü görülmektedir. Bunlara bağlı olarak küçük yaşlardaki öğrencilerin sanal
zorbalığa maruz kalma ve bu durumdan etkilenme düzeyleri artış göstermektedir. Özellikle
ilköğretim döneminde öğrencilerin kişilik oluşumunda bu tip zorba davranışların olumsuz
etkisi öğrencilerin tüm yaşamını etkileyecek bir tehlike teşkil etmektedir. Öğretmenlerin
öğrencilerine internet kaynaklarını ve özellikle sosyal ağları kullanımları konusunda rehber
olabilmesi ve bilinçli kullanıma teşvik edebilmesi için; interneti, sosyal ağları bilinçli
kullanım becerisine sahip olmaları ve sanal zorbalık hakkında bilgi sahibi olmaları
gerekmektedir. Geleceğin toplumuna yön verecek olan sınıf öğretmeni adaylarının sosyal
ağları kullanım amaçlarını ve sanal zorba/kurban olma durumlarını belirlemenin, mesleğe
başlamadan önce bilinçlendirme ve önleme adına yapılacak çalışmalara temel oluşturacağı
düşünülmektedir. Bu araştırmanın amacı eğitim fakültelerinde öğrenim gören sınıf
öğretmeni adaylarının sosyal ağları kullanım amaçları ve sanal zorba/kurban olma
durumlarının incelenmesidir.
Araştırma, genel tarama modellerinden ilişkisel tarama modeli ile yapılmıştır.
Araştırmanın evrenini; Ankara’daki devlet üniversitelerinde 2018-2019 eğitim-öğretim
viii
yılında Sınıf Eğitimi lisans programında öğrenim gören 1040 sınıf öğretmeni adayı
oluşturmuştur. Araştırmadaki üniversite, cinsiyet, sınıf düzeyi vb. gibi kategorik
değişkenler de dikkate alınarak seçilen örneklemin evreni temsil etme düzeyinin yüksek
olabilmesi için örnekleme dâhil edilecek elemanlar küme örnekleme ve tabakalı örnekleme
yöntemiyle 640 kişi olarak belirlenmiştir. Araştırmada 800 kişiye ulaşmak hedeflenmiştir.
Gönüllü katılım esaslı olarak toplanan verilerden eksik veya hatalı olarak yanıtlanmış olan
veri toplama araçları çıkartılarak nihai olarak ulaşılan 702 kişiye uygulanan veri toplama
araçlarının veri analizinde kullanılmasına karar verilmiştir. Araştırmada üç adet ölçme
aracı kullanılmıştır: “Sanal Zorba/Kurban Ölçeği”, “Sosyal Ağların Kullanım Amaçları
Ölçeği” ve “Kişisel Bilgiler Formu”.
Katılımcıların demografik bilgileri tespit edilmiş; birbirleriyle olan ilişkileri incelenerek
şekiller ve tablolar ile “Bulgular” başlığı altında sunulmuştur. Ölçeklerin tamamında, her
bir katılımcının, ilgili ölçeğin genelinden ve faktörlerinden aldığı toplam puanlar
hesaplanmıştır. Ölçeklerde, beklenen ortalamalar ile katılımcıların ortalamaları arasında
anlamlı bir fark olup olmadığını belirleyebilmek için One Sample T Test yapılmıştır.
Verilerin gruplandırılmasına gidilmiştir. Dördüncü, beşinci ve altıncı alt amaçlarda
verilerin analizinde; ilgisine göre One Way Anova, Independent Samples t Test, Pearson
Korelasyon Katsayısı gibi parametrik testler tercih edilmiştir.
Öğretmen adaylarının sosyal ağları kullanım amaçlarının genel ortalamasının 7’li likert
tipinde olan ölçekte “4,40-5,20” puan aralığı içerisinde, yani yüksek çıktığı ve sınıf
öğretmeni adaylarının sosyal ağları kullanma amaçları ile öğrenim gördükleri üniversiteler
arasında anlamlı bir farklılığın bulunmadığı, sınıf düzeyleri arasında anlamlı bir farklılığın
bulunduğu ve bu farklılıkların Birinci Sınıf ile Dördüncü Sınıf ve Üçüncü Sınıf ile
Dördüncü Sınıf grupları arasında olduğu, sosyal ağları kullanım amaçları konusunda
kadınların ve erkeklerin farklı düşündükleri, kadınların ölçeğe yönelik seçimlerinin,
erkeklere göre daha fazla “Kesinlikle Katılıyorum” yönünde olduğu, günlük internet
kullanım düzeyleri arasında anlamlı bir farklılığın bulunduğu ve bu farklılıkların 1-2 saat
ile 3-4 saat, 1-2 saat ile 5-6 saat, 3-4 saat ile 5-6 saat ve 7 saat ve üzeri ile 1-2 saat grupları
arasında olduğu, sonucuna ulaşılmıştır.
Sınıf öğretmeni adaylarının sanal kurban olma düzeylerinin düşük olduğu ve sınıf
öğretmeni adaylarının sanal kurban olma durumları ile öğrenim gördükleri üniversiteler
arasında anlamlı bir farklılığın bulunduğu ve bu farklılıkların Gazi Üniversitesi ile Ankara
Üniversitesi arasında olduğu, sınıf düzeyleri arasında anlamlı bir farklılığın bulunduğu ve
bu farklılıkların Birinci Sınıf ile Üçüncü Sınıf ve İkinci Sınıf ile Üçüncü Sınıf grupları
arasında olduğu, cinsiyetler arası anlamlı bir fark olmadığı, günlük internet kullanım
düzeyleri arasında anlamlı bir farklılığın bulunduğu ve bu farklılıkların 1-2 saat ile 5-6 saat
grupları arasında olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Sınıf öğretmeni adaylarının sanal zorbalık düzeylerinin düşük olduğu ve sanal zorbalık
durumları ile öğrenim gördükleri üniversiteler arasında anlamlı bir farklılığın bulunduğu ve
bu farklılıkların Ankara Üniversitesi ile Hacettepe Üniversitesi ve Gazi Üniversitesi ile
Hacettepe Üniversitesi arasında olduğu, öğrenimlerini sürdürdükleri sınıf düzeyleri
arasında anlamlı bir farklılığın bulunduğu ve bu farklılıkların Birinci Sınıf ile Üçüncü
Sınıf, İkinci Sınıf ile Üçüncü Sınıf grupları arasında olduğu, cinsiyetler arasında anlamlı
bir fark olmadığı, günlük internet kullanım düzeyleri arasında anlamlı bir farklılığın
bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
“Sosyal Ağların Kullanım Amaçları” ölçeği ile “Sanal Kurban Ölçeği” arasındaki ilişkiyi
incelemek için yapılan Pearson Korelasyon Katsayısı analizi ile; sınıf öğretmeni
adaylarının sosyal ağları kullanım amaçlarının, onların sanal kurban olma durumlarına etki
düzeyinin düşük olduğu sonucuna ulaşılmıştır.“Sosyal Ağların Kullanım Amaçları” ölçeği ile “Sanal Zorba Ölçeği” arasındaki ilişkiyi
incelemek için yapılan Pearson Korelasyon Katsayısı analizi ile; sınıf öğretmeni
adaylarının sosyal ağları kullanım amaçlarının; onların sanal zorba olma durumlarına etki
düzeyinin düşük olduğu, sınıf öğretmeni adaylarının sosyal ağları doğrudan diğer ağ
kullanıcılarına zorbalık yapma amacıyla kullanmadıkları sonucuna ulaşılmıştır.
“Sanal Kurban Ölçeği” ile “Sanal Zorba Ölçeği” arasındaki ilişkiyi incelemek için yapılan
Pearson Korelasyon Katsayısı analizi ile; sınıf öğretmeni adaylarının sanal kurban olma
durumları ile sanal zorba olma durumlarının birbiri üzerindeki etki düzeyinin orta kuvvette
olduğu, sanal ortamlarda sanal kurban olan sınıf öğretmeni adaylarının, yine sanal
ortamlarda zorbalığa başvurduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Sınıf Eğitimi, sanal kurban, sanal zorba, sosyal ağlar, öğretmen
yetiştirme, teknoloji.