Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Programları ve Öğretim, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ÇETİN TORAMAN
Danışman: Melek Çakmak
Özet:
kavramının, ortaokullarda görev yapan öğretmen, bu düzeydeki öğrenciler, öğretmen adayları ve alan uzmanlarının gözünden sorgulanması, etkili öğretmen özelliklerinin belirlenmesi, ortaokul öğretmenleri için etkili öğretmen özelliklerini ölçen bir ölçme aracı geliştirilmesi, uygulanması ve sonuçlarının paylaşılması amaçlanmıştır. Diğer yandan araştırmada ortaokul öğretmenlerinin, sahip olduğu etkili öğretmen özelliklerine ilişkin görüşleri ile öğretmenlik mesleğini seçme nedenleri arasındaki ilişkinin sınanması da amaçlanmıştır. Araştırma karma araştırma yönteminde tasarlanmıştır. Keşfedici karma yöntem araştırması gereği, öncelikle nitel veri toplama ve çözümleme yöntemleri, daha sonra ise nicel veri toplama ve çözümleme yöntemleri kullanılmıştır. Alanyazında ele alındığı haliyle etkili öğretmen kavramı incelenmiştir. Etkili öğretmen özellikleri hakkında öğretmen, öğrenci, öğretmen adayı ve alan uzmanlarının görüşleri incelenmiştir. Bu incelemeler sırasında açık uçlu sorular, çalıştay, beyin fırtınası aracılığıyla veriler toplanmıştır. Bu aşamada araştırma yöntemi olarak betimsel, nitel araştırma yöntemi ve Delphi tekniğinden yararlanılmıştır. Araştırmada öğretmenlerin etkili öğretmen özelliklerine sahip olma düzeyleri ile öğretmenlik mesleğini seçme nedenlerine ilişkin düşünceleri arasındaki ilişkiler, ilişkisel tarama yöntemi ile incelenmiştir. Delphi süreci; vi ortaokul düzeyinde görev yapan çeşitli branşlardan 139 öğretmen, 5, 6, 7 ve 8. sınıflarda öğrenim gören 402 öğrenci, üç farklı devlet üniversitesinden farklı öğretmenlik bölümlerinde öğrenim gören 207 öğretmen adayı, etkili öğretmen özeillikleri konusunda akademik çalışma yürüten ve çalıştaya katılan 14 uzmandan elde edilen verilerle tamamlanmıştır. Etkili Öğretmen Özellikleri Envanteri geliştirme aşamasında açıklayıcı faktör analizi ortaokul kademesinde görev yapan farklı branşlardaki 421 öğretmenden, doğrulayıcı faktör analizi ise 403 öğretmenden elde edilen verilerle gerçekleştirilmiştir. Öğretmenlerin etkili öğretmen özelliklerine sahip olma ile öğretmenlik mesleğini seçme nedenleri hakkındaki düşüncelerinin ilişkisel olarak modellenmesi süreci; ortaokul kademesinde görev yapan farklı branşlardan 321 öğretmenden elde edilen verilerle tamamlanmıştır. Verilerin analizlerinde “içerik analizi”, “aritmetik ortalama”, “standart sapma”, “Pearson Korelasyon Katsayısı”, “çoklu doğrusal regresyon analizi” kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre öğretmen, öğrenci, öğretmen adayı ve alan uzmanlarının görüşleri doğrultusunda belirlenen etkili öğretmen özellikleri ile alanyazında ortaya konulan etkili öğretmen özellilerinin büyük oranda benzerlik gösterdiği saptanmıştır. “Etkili Öğretmen Özellikleri Envanteri” içeriğinde dört bağımsız ölçek ile geçerli ve güvenilir biçimde veri toplamayı sağlayan bir envanterdir. Öğretmenler alan bilgisinde kendilerini özellikle; bir konuyu işlerken mümkün olduğunca çeşitli örneklerden faydalanma, konuyla ilgili bilgileri detaylandırma ve öğrencilerin ek bilgi gerektiren sorularına cevap vermede yetkin görmektedir. Öğretmenler öğretim becerilerinde kendilerini özellikle; değerlendirmede yöntem çeşitliliği, uygun çeşitlilik ve sıklıkta pekiştirece başvurma, öğrencilerin bireysel farklılıklarını dikkate alma, öğrencileri derse motive etme, sınıfta demokratik bir ortam oluşturma ve anlaşılmayan konuları tekrarını yapma konusunda yetkin görmektedir. Öğretmenler kişilik özellikleri kapsamında; öğrencilere saygı gösterme, öğrencilere adil davranma, onlara karşı samimi davranma ve sorumlulukları yerine getirme konusunda yüksek algıya sahiptir. Öğretmenler mesleki gelişim özellikleri konusuna önem vermekte ve bu konuda kendilerini etkili bulmaktadır. Öğretmenlik işinin anlamlı olması, çocuklara yardım etme isteği, öğretmenliğin kişiliğine uygun olması ve çok tatil imkanı sağlaması öğretmenlik mesleğini seçmede en önemli nedenlerdir. Alan bilgisinde yetkinlik, öğretim becerileri, kişilik özellikleri, mesleki gelişim özellikleri, mesleği seçmede diğerkam nedenler, etkilenme nedenleri birbiri ile pozitif ilişkilidir. Öğretmenlerin alan bilgisinde yetkinliğinin artması, kişilik özelliklerinin olumlu olması, mesleki gelişime önem vermeleri, onların öğretim becerilerinin artmasını sağlamaktadır. Ancak mesleği seçme nedenleri öğretmenlerin öğretim becerileri üzerinde bir etkiye sahip değildir.
Anahtar Kelimeler : Etkili öğretmen özellikleri, öğretmenliği seçme nedenleri, Delphi tekniği, ölçek geliştirme