Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: BURCU ÖZCAN
Danışman: NURDAN KALAYCI ATAY
Özet:Dünyada değişen ekonomik, kültürel, politik ve toplumsal koşullar diğer alanları etkilediği gibi yükseköğretim alanını da etkilemektedir. Değişen koşulların etkisiyle yükseköğretim kurumlarının işlevlerinin kapsamı hem genişlemiş hem de bunlara yeni işlevler eklenmiştir. Bu değişikliklerin yanı sıra, yükseköğretim kurumlarına olan talep eğitim, araştırma ve topluma hizmet boyutlarında her geçen gün artmaktadır. Yükseköğretim alanında yaşanan büyüme ve yükseköğretim kurumlarının toplum üzerindeki etkisinin derinleşmesi, yükseköğretim kurumlarının faaliyetlerinin niteliğine ilişkin sorgulamalar yapılmasına neden olmaktadır. Bu bağlamda, yükseköğretim kurumlarında kurumsal kalite değerlendirme süreçleri yürütülmektedir. Araştırmanın amacı, Türk, Avrupa ve Amerika yükseköğretim sistemlerinde uygulanan kurumsal kalite değerlendirme süreçlerinin analizi, değerlendirilmesi ve karşılaştırılmasıdır. Bu amaç doğrultusunda, Türk, Avrupa ve Amerika yükseköğretim sistemlerinde uygulanan kurumsal kalite değerlendirme süreçlerinin nasıl farklılaştığı incelenmiş; Türk yükseköğretim sisteminde kurumsal kalite değerlendirme süreçlerinin eğitim-öğretim boyutunda nasıl uygulandığı incelenmiş; Türk yükseköğretim vi sisteminde eğitim-öğretim boyutunun nasıl değerlendirildiği/ değerlendirilmesi gerektiğine ilişkin üniversitelerin kalite komisyonlarında görev yapan/yapmış üyelerin ve dış değerlendiricilerin görüşleri alınmıştır. Araştırma, Türkiye’de uluslararası uygulamaların takip edilebilmesi ve kurumsal kalite değerlendirme süreçlerinin uluslararası boyutta yapılandırılabilmesi bakımından önemlidir. Ayrıca bu araştırma, Türk yükseköğretim sisteminde uygulanan kurumsal kalite değerlendirme süreçlerinin etkili sonuçlar ortaya koyup koymadığının değerlendirilmesi açısından önem taşımaktadır. Araştırma sonuçlarının, kalite değerlendirme süreçlerinin niteliğinin artırılmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Araştırma tarama modelindedir ve araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın birinci alt amaç için çalışma grubunu Türkiye, İngiltere, Norveç, Finlandiya ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) yükseköğretim sistemlerinde uygulanan kurumsal kalite değerlendirme süreçleri ile ilgili dokümanlar oluşturmaktadır. İkinci alt amacın çalışma grubu, Türk yükseköğretim sisteminde uygulanan Kurumsal Dış Değerlendirme Programı ile ilgili dokümanlardır. Üçüncü alt amacın çalışma grubu ise Ankara, Gazi, Hacettepe ve Orta Doğu Teknik Üniversitelerinde kalite çalışmalarında yer alan/almış öğretim elemanları/ yöneticiler ve Yükseköğretim Kalite Kurulu üyeleri/ uzmanları ile dış değerlendiricilerdir. Araştırmanın birinci ve ikinci alt amacı için veriler doküman incelemesi; üçüncü alt amaç için ise görüşme yöntemiyle toplanmıştır. Birinci ve ikinci alt amacın verileri doküman analizi; üçüncü alt amacın verileri ise içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Araştırmanın birinci alt amacı kapsamında ulaşılan bulgulara göre, Türkiye, İngiltere, Norveç, Finlandiya’da kurumsal dış değerlendirme ya da denetim modelleri kullanılırken, Amerika’da kurumsal akreditasyon sistemi temel alınmaktadır. Uygulanan kalite değerlendirme süreçleri temel amaçlar, değerlendirilen boyutlar, değerlendirme yaklaşımı, değerlendirmenin yürütülmesinde görev alan kişiler ve değerlendirme türü bakımından genel olarak benzerlik gösterse de, ülkelerin yükseköğretim sistemlerindeki yönetim, koordinasyon ve tanınma uygulamalarına göre farklılıklar olduğu belirlenmiştir. Araştırmanın ikinci alt amacı kapsamında ulaşılan bulgulara göre, Türkiye’de dış değerlendirme ve iç değerlendirme süreçleri kapsamında eğitim-öğretim boyutunun değerlendirilmesinde aynı ölçütler kullanılmaktadır. Bu ölçütler 2019 yılında güncellenerek sadeleştirilmeye çalışılmıştır. Ancak yine de, ölçütlerin değerlendirilmesine ilişkin Türk yükseköğretim sisteminin bağlamından kaynaklanan zorluklar olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, kurum iç değerlendirme süreci kapsamında eğitim-öğretim boyutu değerlendirilirken üniversiteler arasında farklı uygulamalar olduğu tespit edilmiştir. Üçüncü alt amaç kapsamında ulaşılan bulgulara göre, kalite değerlendirme çalışmalarının en önemli amacı, üniversitenin güçlü ya da gelişmeye açık yönlerinin belirlenmesidir ve bu çalışmalar kapsamında ağırlıklı olarak eğitim-öğretim işlevi değerlendirilmektedir. Dış değerlendiriciler ve üniversitelerin kalite komisyonların görev yapan/yapmış üyeler; programların tasarımı ve onayı, programların sürekli izlenmesi ve güncellenmesi, öğrenci merkezli öğrenme, öğretme ve değerlendirme, öğrencinin kabulü ve gelişimi, tanıma ve sertifikalandırma, eğitim-öğretim kadrosu, öğrenme kaynakları, erişilebilirlik ve destekler ölçütlerine ilişkin yapılan çalışmalar hakkında hem olumlu hem de olumsuz görüşler belirtmişlerdir. Ayrıca, katılımcılardan puan vermeleri istenen konularda, dış değerlendiriciler daha düşük puan verirken, kalite komisyonların görev yapan/yapmış üyeler daha yüksek puan vermişlerdir. Bu sonuçlar doğrultusunda Yükseköğretim Kalite Kurulu için; (i) Kurumsal Dış Değerlendirme Programının amacı, önemi ve uygulanma özellikleri konularında tüm paydaşlara daha fazla eğitim verilmesi, (ii) eğitim-öğretim boyutuna ait değerlendirme ölçütlerinin açık, anlaşılır ve ölçülebilir olacak şekilde yeniden düzenlenmesi, (iii) ulusal bağlam göz önünde bulundurularak değerlendirmelerin yapılması gibi öneriler sunulmuştur. Üniversiteler için; (i) kalite kültürünün yükseköğretim vii kurumunun her biriminde yaygınlaştırılması, (ii) kurum iç değerlendirme sürecinde, veri akışının nitelikli bir şekilde yapılabilmesi için bilgi işlem altyapılarının geliştirilmesi, (iii) değerlendirme sürecinde bir ya da birden fazla program değerlendirme yaklaşımının, modelinin temel alınması önerilmiştir. Araştırmacılar için; (i) kalite değerlendirme süreçlerini uygulayan diğer ülkeler ile benzer ya da farklı özelliklerin karşılaştırıldığı çalışmaların, (ii) kalite değerlendirme süreçlerine ilişkin diğer ülkelerin akademisyenlerinin görüşlerinin alınacağı bir çalışmanın, (iii) kalite değerlendirme süreçlerinde kullanılan kılavuzun/ ölçütlerin etkililiğine ilişkin bir değerlendirme çalışmasının yapılması gibi öneriler sunulmuştu