Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2018
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Kayhan İNAN
Danışman: NECATİ DEMİR
Özet:Türkiye dışında yaşayan Türklerde dil bağlılığı olgusunu Kazakistan’daki Ahıska Türkleri örneğinde incelemeyi amaçlayan bu araştırma, karma yönteme dayanmaktadır. Araştırmanın çalışma grubunu Kazakistan’ın Almatı, Cambul, Güney Kazakistan ve Kızılorda eyaletlerinde yaşayan 274 Ahıska Türkü oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında verilerin toplanmasına 03.04.2017 tarihinde başlanıp 12.06.2017 tarihinde son verilmiştir. Araştırmanın nicel verilerinin toplanmasında Dil Biyografisi Anketi ve Türkçe Dil Bağlılığı Ölçeği kullanılmıştır. Nitel verilerin toplanmasında ise herhangi bir ölçme aracı kullanılmamış, dilin konuşulduğu ortam içerisinde ses kayıtları alınmış ve saha notları tutulmuştur. Araştırmada elde edilen nicel verilerin analizinde SPSS paket programı kullanılmıştır. Dil Biyografisi Anketi ile toplanan verilerin incelenmesinde betimsel istatistikten yararlanılmıştır. Betimsel istatistik verileri yaş, cinsiyet ve yerleşim yeri değişkenlerine göre incelenmiştir. Bunun yanında anket verileri üzerinden kişiye, ortama ve işleve göre dil seçimlerinde dil sürdürüm gücü hesaplanmıştır. Türkçe Dil Bağlılığı Ölçeği aracılığı ile toplanan verilerin incelenmesinde ise tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve bağımsız örneklemler t testinden yararlanılmıştır. Ölçek puanları yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu, çalışma durumu ve yerleşim yeri değişkenlerine göre incelenmiştir. Nitel verilerin değerlendirilmesinde ilk olarak ses kayıtları yazıya geçirilmiştir. Ardından konuşmacıların Türkçe-Rusça kod değiştirdiği bölümler Temel Dil Çerçeve Modeli ve Belirtililik Modeli’ne göre analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda katılımcıların Rusçada Türkçeye göre daha yüksek yeterliğe sahip olduğu belirlenmiştir. Gençler yaşlılara, erkekler kadınlara ve şehirde yaşayanlar köyde yaşayanlara göre Türkçede daha az yeterliğe sahiptir. Buna karşın katılımcıların büyük çoğunluğu ana dilini Türkçe olarak belirtmiştir. Katılımcıların Türkçeyi daha çok aile içi iletişim ve duygusal işlevler için seçtikleri belirlenmiştir. Ölçek puanlarına bakıldığında katılımcıların %62,0 oranında Türkçeye yüksek düzeyde bağlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu ve çalışma durumuna göre katılımcıların dil bağlılıklarında istatiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır. Ancak katılımcıların dil bağlılıklarında yaş, yerleşim yeri ve Türkçe dersi alma durumunun istatiksel olarak anlamlı bir şekilde fark yarattığı belirlenmiştir. Temel Dil Çerçeve Modeli’ne göre incelenen kod değiştirme verileri, temel dil dizge biçim birimi stratejisi dışında modelin bütün varsayımlarını karşılaşmaktadır. Belirtililik Modeli’ne yönelik ulaşılan sonuçlar ise katılımcıların dil seçimleri ile uyuşmaktadır. Araştırma sonuçlarına bakıldığında Kazakistan’da yaşayan Ahıska Türklerinin Türkçe dil bağlılıklarının yüksek olduğu ancak Türkçe öğretiminin özellikle genç kuşaklarda desteklenmesi gerektiği görülmektedir.