Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Temel Eğitim, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: SERKAN DEMİR
Danışman: Mustafa Kale
Özet:
Bu araştırmanın genel amacı özel gereksinimli öğrencilerin eğitiminde uygulanmakta olan
özel eğitim sınıfı ve destek oda eğitimi uygulamalarında karşılaşılan sorunların, öğretmen
ve yönetici görüşlerine göre belirlenmesi ve çözüm önerilerinin sunulmasıdır. Araştırmada
okul yöneticileri, özel eğitim ve sınıf öğretmenlerinin görüşlerine göre destek oda
eğitiminde ve özel eğitim sınıflarında karşılaşılan sorunların neler olduğu, karşılaşılan
sorunlarda bazı demografik değişkenler açısından gruplar arasında anlamlı bir farkın olup
olmadığı, öğretmenlerin ve yöneticilerin özel gereksinimli öğrencilerin eğitimine yönelik
yeterliklerinin ne düzeyde olduğu, karşılaşılan sorunların nedenlerinin ve çözüm
önerilerinin neler olduğu sorularına cevaplar aranmıştır. Özel eğitim sınıfları ve destek oda
eğitiminde aksayan yönlerin tespit edilmesi, sebeplerin ortaya konulması ve çözüm
önerilerinin sunulmasının bu hizmetlerde yaşanan sorunların çözümüne yönelik katkı
sağlayacağı düşünülmektedir. Yapılan araştırma karma yöntem araştırmalarından nicel ve
nitel aşamaları içeren açıklayıcı ardışık desenle gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın nicel
boyutunun çalışma evreni 2017-2018 eğitim öğretim yılında Ankara’da özel eğitim sınıfı
bulunan resmi ilkokullarda görevli 450 destek oda öğretmeni, 1400 özel eğitim öğretmeni
ve 350 yöneticiden oluşmaktadır. Araştırmanın örneklemi ise seçkisiz örnekleme
yöntemiyle belirlenen 266 destek oda öğretmeni, 307 özel eğitim öğretmeni ve 207
yöneticiden oluşmaktadır. Araştırmada nitel verilerin toplandığı aşamada katılımcıların
belirlenmesinde amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme yönteminden
yararlanılmış, çalışma grubunda 5 özel eğitim öğretmeni, 5 destek oda öğretmeni ve 5
yöneticiden oluşan 15 kişilik bir grup yer almıştır. Nicel verilerin elde edilmesinde “Özel
Eğitim Sınıflarında Karşılaşılan Sorunların İncelenmesi” ve “Destek Oda Eğitiminde
Karşılaşılan Sorunların İncelenmesi” yönetici ve öğretmen anket formları, nitel verilerin
elde edilmesinde araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu
kullanılmıştır. Nicel veriler analiz edilirken, ortalama, standart sapma ve frekans
dağılımları, Bağımsız Örneklem t Testi, Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA),
Varyansların Homojenliği Testi (Levene Testi), Welch Testi ve Post-Hoc karşılaştırma
testleri kullanılmıştır. Nitel görüşme verilerinin analizi, içerik analizi ile
gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın nicel bulgularına göre destek oda eğitiminin “ortam”
boyutunun ve “rehber öğretmen yeterlik” boyutunun “sorunlu”, “uyum ve gelişimsel”
boyutunun ve “öğretmen yeterlik” boyutunun “az sorunlu” olduğu, destek oda eğitiminde
karşılaşılan sorunlarda demografik bilgiler açısından gruplar arasında istatistiki olarak
anlamlı bir fark bulunmadığı belirlenmiştir. Özel eğitim sınıfının “gelişimsel”, “uyum ve
ortam” ve “rehber öğretmen yeterlik” boyutlarının “sorunlu”, “uyum ve gelişimsel” ve
“öğretmen yeterlik” boyutlarının “az sorunlu” olduğu, “yönetici öz yeterlik” boyutunun
ise “sorunsuz” olduğu belirlenmiştir. “İkili eğitim” yapan okulların “tam gün” eğitim
yapan okullara göre, “ücretli” öğretmenlerin “kadrolu” öğretmenlere göre, “öğretmen”
olarak görev yapanların “yönetici” olarak görev yapanlara göre, az kıdeme sahip olanların
daha fazla kıdeme sahip olanlara göre özel eğitim sınıflarını daha “sorunlu” olarak
belirttikleri belirlenmiştir. “Eğitim enstitüsü” mezunlarının “lisans” ve “yüksek lisans”
mezunu olanlara göre özel eğitim sınıflarını daha “az sorunlu” olarak belirttikleri, cinsiyet
ve mezun olunan alan açısından ise gruplar arasında anlamlı bir farklılığın bulunmadığı
belirlenmiştir. Araştırmanın nitel bulgularına göre, yöneticiler ve destek oda öğretmenleri
destek oda eğitiminde yeterlik, öğrenci tanısı, veli desteği, ikili eğitim, etiketleme, bütçe,
araç gereç ve ortam konularında sorunlar olduğunu bununla birlikte büyük ölçüde destek
oda eğitiminin amacına hizmet ettiğini belirtmişlerdir. Yöneticiler ve özel eğitim
öğretmenleri, özel eğitim sınıflarında sunulan eğitimde yeterlik, iki öğretmenin aynı sınıfta
görev alması, alan dışı ve ücretli öğretmen çalıştırılması, etiketleme, tanılama, veli desteği,
amaca hizmet, sınıf mevcudu, araç gereç, ortam, bütçe, konumlandırma, yardımcı personel
konularında sorunlar olduğunu belirtmişlerdir. Araştırmada elde edilen sonuçlar
doğrultusunda bazı önerilerde bulunulmuştur. Destek oda eğitiminde karşılaşılan sorunlara
yönelik yöneticiler ve destek oda öğretmenleri, üniversitelerde özel eğitim derslerinin
artırılması, destek eğitimi için uzmanların görevlendirilmesi, kaynaştırma konusunda
farkındalık artırıcı etkinlikler yapılması, akademisyenlerin ve öğretmenlerin işbirliği
yapması, özel eğitim alanında uzmanlaşmış rehber öğretmenlerin atanması önerilerinde
bulunmuşlardır. Özel eğitim sınıflarında karşılaşılan sorunlara yönelik yöneticiler ve özel
eğitim öğretmenleri, üniversitelerde özel eğitim derslerinin artırılması, özel gereksinimli
öğrencilerin de yararlanacağı oyun alanlarının tasarlanması, özel eğitim sınıflarına alan
mezunlarının atanması, gölge öğretmenlik modeli uygulanması, bakanlık tarafından bütçe
oluşturulması, sınıfların sosyal alanlara yakın konumlandırılması konularında önerilerde
bulunmuşlardır.
Anahtar Kelimeler : İlkokul, Kaynaştırma, Destek Oda Eğitimi, Özel Eğitim Sınıfı