Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2022
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: EMRE YENİAY
Danışman: Aydın Şık
Özet:
Bilgi teknolojilerinin hızla gelişmesi ile tarımsal analizler yapmak çok daha zahmetsiz hale gelmiştir. Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), tarımla ilgili iklim, toprak, topoğrafya, sulama değerleri hakkında daha detaylı veriler sağlayarak konum analizleri yapılabilmektedir. Bu analizler, tarımsal yatırım haritaları, tarımsal geliştirme alanları, bitki deseni tespitini vb. kapsamaktadır. Bu çalışmanın amacı Ürün Bazlı Tarımsal Risk Analizi Haritaları oluşturmaktır. Tarım ürünlerinin ideal verim değerleri ile yetiştirilmesinde önemli olan iklim, toprak, topoğrafya ve sulama verileri toplanır, bitki yetiştirilme koşullarındaki her bir risk faktörü için tüm şiddet ve ihtimaller belirlenerek alt risk değerleri hesaplaması yapılmaktadır. Çok kriterli karar verme yöntemlerinden Analitik Hiyerarşi Süreci uygulanarak, risk faktörleri önceliklendirilerek toplam risk değeri hesaplanmaktadır. CBS üzerinde geliştirilen bu tarımsal risk analizi modeli çeşitli olasılıklar göz önünde bulundurularak senaryo bazlı risk değerlerinin hesaplanması için de kullanılabilen etkin bir metodolojidir. Bu çalışmada Ankara ilinde kayısı, vişne ve badem, Manisa ilinde şeftali ve incir yetiştiriciliği incelenerek bir model oluşturulmuştur. CBS modelinin geliştirilmesi sonucunda toplam risk değerleri mekânsal olarak aldıkları puanlara göre "yüksek riskli", "orta riskli", "düşük riskli" ve "kesinlikle önerilmeyen" olarak 4 farklı semboloji ile haritalanmıştır. Model sonuna göre Ankara ilinde kayısı ürünü orta ve yüksek riskli geniş alanlarda, düşük riskli kısmı alanlarda, badem ürünü yüksek riskli marjinal ve geniş alanlarda, vişne ürünü de geniş alanlarda yüksek riskli olarak yetiştirilebilecektir. Manisa ilinde ise; şeftali ürünü incire göre daha dar alanlarda ve risk faktörlerinden yüksek oranda etkilenebilirken incir ürünü ise daha geniş alanlarda düşük risk ile yetiştirilebilmektedir. Manisa ilinde şeftali ürünün yetiştiriciliğindeki başlıca risk faktörünü ilkbahar geç donları olduğu değerlendirilmektedir. İklimsel ve topoğrafya seçimi yönünden yapılacak iyileştirmeler ile toplam şeftali risk faktörleri iyileştirilebileceği sonucuna varılmıştır. Haritalar üzerinde noktasal bazda inceleme yapılarak parsel detayında daha spesifik yorumlar yapılabilmektedir.
Anahtar Kelimeler : Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), Yer Seçimi Analizi, Ekolojik
Riskler, Tarımsal Risk Haritaları, Analitik Hiyerarşi Süreci
(AHP), Hata Ağacı Modeli (FTA).